علی عباسی کارگردان فیلم «عنکبوت مقدس»: فیلم من فقط یک فیلم «نوار» است
سرانجام در ششمین روز هفتادوپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کن نوبت به نمایش فیلم‌های ایرانی در جشنواره کن هم فرارسید و «عنکبوت مقدس» به نمایش درآمد. سومین ساخته کارگردان جوان ایرانی-سوئدی «علی عباسی» که با فیلم دومش «مرز» در بخش نوعی نگاه جشنواره ٢٠١٨، جایزه اصلی این بخش را از آن خود کرد.
امسال و با فیلم سومش، «علی عباسی» در بخش اصلی جشنواره حضور دارد. این کارگردان قصد داشت این فیلم را که داستانش در مشهد می‌گذرد در ایران بسازد. او به همین دلیل با فیلم‌نامه‌اش به ایران آمد و با یکی از تهیه‌کنندگان قدیمی و پر سابقه ایران هم به گفت‌وگو نشست. به دلایلی اما این فیلم نتوانست در ایران ساخته شود. پس «عباسی» و فیلم‌نامه‌اش از ایران رفتند و بالاخره این فیلم در کشور «عمان» و با تهیه‌کننده‌های سوئدی ساخته شد. بنابراین در اصل «عنکبوت مقدس» جزو فیلم‌های محصول ایران محسوب نمی‌شود. هرچند که در کن و بین اهالی سینما و مطبوعات، «عنکبوت مقدس» همان‌قدر فیلمی ایرانی است که «برادران لیلای» «سعید روستایی»، «علی عباسی» اما تمام تلاش خود را کرده تا بتواند مشهد و حرم مقدس امام رضا (ع) را در عمان خلق کند که نتیجه آن جالب‌توجه است.
داستان فیلم درباره قاتل سریالی «سعید حنایی» معروف به «عنکبوت» است که حدود بیست سال پیش در شهر مشهد شروع به کشتن زنان خیابانی کرد و ١۶ زن را کشت، قبل از اینکه توسط پلیس دستگیرشده و سپس اعدام شود. «مهدی بجستانی» و «زهرا امیر ابراهیمی» بازیگران اصلی فیلم هستند که در کنفرانس خصوصی مخصوص فیلم‌های اسکاندیناوی خوشحالی خود را از حضور در فیلم و بازی در فیلم «عباسی» ابراز کردند.
«مهدی بجستانی» که نقش قاتلی زنجیره‌ای را بازی می‌کند، بازیگری است که بیشتر در تئاتر سابقه کار دارد. او در گفت‌وگویی اظهار کرد: «بازی در نقش این قاتل دیوانه برای من واقعاً جالب بود. چون اساساً پیچیدگی مغز این افراد برای من عجیب است.» او ادامه داد: «من و این شخصیت نقطه‌های مشترکی داشتیم؛ مثلا من هم موتور داشته‌ام و من هم مدتی در کار ساختمانی بوده‌ام و این اشتراکات، باوجود فرق‌های زیادی که داریم، بازی در این نقش را برای من جالب‌تر کرد.»
دیگر بازیگر نقش اول فیلم، «زهرا امیرابراهیمی» گفت که اصلاً قرار نبوده در این فیلم بازی کند و مدیر انتخاب بازیگران فیلم بوده است؛ اما با جلو رفتن پروژه و پیدا نکردن بازیگر نقش اول، بالاخره و به اصرار «علی عباسی» برای فیلم تست بازیگری داده و هر دو به این نتیجه رسیده‌اند که او بهترین انتخاب برای این نقش است.
نمایش اصلی فیلم در ساعت چهار بعدازظهر در سالن اصلی جشنواره کن «لویی لومیر» برگزار شد. اتفاق جالبی که هنگام بالا رفتن از فرش قرمز این فیلم افتاد، حضور زنان فمینیست فیلم «جوابیه فمینیست» بود که با طوماری بلند در دست، که چند نفری و با لباس‌های سیاه آن را حمل می‌کردند، از پله‌های جشنواره بالا رفتند و طومار را جلوی دوربین‌ها باز نگه داشتند. روی طومار اسم صدوبیست زنی که از زمان برگزاری جشنواره در سال گذشته تا به امروز، به دست همسران و مردان خانواده‌شان در فرانسه کشته‌شده‌اند، نوشته‌شده بود. آمار‌های وزارت کشور در فرانسه نشان می‌دهد که هر سه روز یک زن در فرانسه بر اثر خشونت خانگی کشته می‌شود. این زنان با مشعل‌هایی که دود سیاه از آن‌ها خارج می‌شد و چهره‌هایی گرفته و در سکوت روی پله‌ها ایستادند تا توجه همه را به زنان و خشونت خانگی جلب کنند.
نمایش «عنکبوت مقدس» اما با ورود عوامل به سالن «لویی لومیر» و تشویق تماشاگران آغاز شد. بعد از اتمام فیلم تماشاگران مدتی خیلی طولانی برای فیلم دست زدند و گروه را تشویق کردند.
اگر انتظار فیلمی آرام و صاف و ساده را دارید یا روحیه‌تان حساس است، دیدن این فیلم را به‌هیچ‌وجه به شما توصیه نمی‌کنم. با اینکه عباسی در فیلم قبلی‌اش «مرز» ما را به دیدن تصاویری خام که به قول خودش «به صورت آدم سیلی می‌زنند» عادت داده بود، اما این بار خیلی جلو‌تر از آن رفته. فیلم به‌شدت خشن است و کارگردان جوان از نشان دادن کامل صحنه‌های قتل و خفه کردن زنان به دست قاتل هیچ ابایی نداشته. صحنه‌هایی که به‌شدت زننده هستند و می‌توانند خیلی‌ها را معذب و اذیت کنند. چندین بار و هر بار چندین دقیقه با این‌گونه صحنه‌ها روبه‌رو هستیم. نکته مهم اما ساخت فضای شهر مشهد است که ماجرای فیلم در آن می‌گذرد، در کشوری دیگر رخ می‌دهد فیلم در کشور «عمان» فیلم‌برداری شده ولی «عباسی» تمام سعی خود را کرده تا بتواند این حس را به تماشاگر القا کند که در ایران و شهر مشهد هستیم. به این منظور نور فیلم در صحنه‌های خارجی که اکثرا در شب می‌گذرند به‌شدت کم است تا بتواند شهر را محو کند و دکور‌های ساخت فیلم را به چشم آورد و باید گفت که در این زمینه موفق هم بوده است. چون هنگام تماشای فیلم به باور مورد نظر او می‌رسیم و حس پرسه زدن در کوچه، پس‌کوچه‌های مشهد را داریم.
علاوه بر اینها، «عباسی» مانند فیلم قبلی‌اش، این بار هم از نماهای بسته فراوانی در فیلم‌برداری استفاده کرده. او که می‌گوید به فیلم‌های ایما و ایهامی که از نشانه و استعاره برای حرف زدن و تعریف صحنه و اتفاقات حساس، مثل فیلم‌های ایرانی استفاده می‌کنند علاقه‌ای ندارد، انتخاب کرده تا تمام حرف‌هایش را و تمام اتفاقات را به‌طور صریح و بی‌پرده و با نماهای بسته و کلوزآپ نشان بدهد.
اینکه این مدل فیلمسازی و به تصویر کشیدن خوب است یا نه، نگاهی کاملا شخصی است. همان‌طور که از نمره‌ها و نقد‌های خبرنگاران در کن معلوم است، عده‌ای این نگاه و کارگردانی «عباسی» را دوست داشته‌اند و عده‌ای اصلا خوششان نیامده، چون وقتی نمره‌های مجله‌های «اسکرین» و «فیلم فرانسه» که برای‌تان از آن‌ها گفتم را می‌بینیم، «عنکبوت مقدس» بهترین نمره و بدترین نمره‌ها را در کنار هم از آن خودکرده. بنابراین میانگین نمره فیلم به‌شدت متوسط است.
و اما فیلم‌های بخش مسابقه همیشه صبح روز بعد کنفرانس خبری دارند که در سالن کنفرانس کاخ جشنواره برگزار می‌شود و خبرنگاران با توجه به صندلی‌های موجود و رنگ کارت‌های‌شان می‌توانند در آن شرکت کنند و طی یک ساعت، سوالات خود را از گروه فیلم حاضر در سالن بپرسند. در جلسه مطبوعاتی فیلم «عنکبوت مقدس» نویسنده و کارگردان فیلم «علی عباسی»، دو تهیه‌کننده سوئدی فیلم و دو بازیگر نقش اول فیلم حضور داشتند.
علی عباسی در این جلسه گفت «فیلم من فقط درباره یک قاتل زنجیره‌ای نیست. درباره جامعه‌هایی است که قاتلین زنجیره‌ای زنان هستند.» او در ادامه توضیح داد: «هنگامی که این رویداد‌ها رخ داد من در ایران زندگی می‌کردم و بااینکه روزنامه‌ها خیلی درباره‌اش صحبت نمی‌کردند ولی ترس و وحشت جامعه ایران را فراگرفته بود. بعد از دستگیری قاتل اما سوژه تبدیل به موضوعی جنجالی شد. در واقع بیست سال است که من به موضوع این فیلم فکر می‌کنم و قصد ساخت آن را داشتم و خوشحالم که بالاخره برای سومین تجربه سینمایی خود توانستم آن را بسازم.» او در ادامه و در جواب خبرنگاری که از دقیق و درست بودن وقایع از او پرسید جواب داد: «فیلم من برگرفته از ماجرای «سعید حنایی» است ولی فیلمی داستانی است و اصلا درست نیست که فکر کنیم این داستان واقعی آن قاتل است. این فقط یک فیلم است که از آن ماجرا برداشتی آزادکرده است.» او در آخر اضافه کرد که فیلمش بر ضد هیچ کس یا هیچ دولت و مردمی نیست. «من فکر نمی‌کنم که «رومن پولانسکی» فیلم «محله چینی‌ها» را ساخت چون بر ضد پلیس نیویورک بود! فیلم من فقط یک فیلم «نوار» (سیاه) است که داستان تلخ و سیاه یک قاتل زنجیره‌ای را به تصویر می‌کشد.»
اینکه آیا «عنکبوت مقدس» می‌تواند خود را در جمع فیلم‌هایی که در جنگ برای نخل طلا هستند، جا کند، فکر نمی‌کنم؛ اما احتمال اینکه فیلم جایزه‌ای جنبی بگیرد وجود دارد. به‌شخصه، کمی سرخورده از سالن سینما بیرون آمدم چون بعد از فیلم بی‌نظیر و استثنایی «مرز» انتظار دیگری از «علی عباسی» داشتم که متاسفانه برآورده نشد. فیلم‌هایی با موضوع قاتلین زنجیره‌ای و این سبک کار را زیاد دیده‌ایم. حتی در همین جشنواره هم می‌توان «عنکبوت مقدس» را با «پسری از بهشت» مقایسه کرد که خوب فیلم دوم که آن‌هم محصول کشور سوئد است فیلم زیبا‌تری است، هر چند «عنکبوت مقدس» تماشاگر را بیشتر درگیر خود می‌کند.
اشتباه نکنید، «عنکبوت مقدس» فیلم بدی نیست، اما قطعا در کارنامه فیلمسازی «علی عباسی» بالاتر از «مرز» قرار نمی‌گیرد و جهشی به جلو برای کارگردان جوان به حساب نمی‌آید. حالا اما باید به انتظار نشست و دید که آیا «عنکبوت مقدس» تارهای خود را درست تنیده و جایزه‌ای از جشنواره را در تور خود گرفتار می‌کند یا خیر.
فیلم «درختان بادام» ساخته والریا برونی تدسکی فیلم دیگر امروز بود که چندان مورد توجه منتقدان قرار نگرفته است. در اواخر دهه هشتاد میلادی چهار نفر در آزمون ورودی یک مدرسه معتبر بازیگری شرکت می‌کنند و به دنبال آن، شور و اشتیاق و علائق، عشق و اولین تراژدی زندگی‌‌شان را تجربه می‌کنند.
اولین فیلم این کارگردان فرانسوی که در کن نمایش داده شد هنرپیشه‌های زن بود که در ۲۰۰۷ در بخش نوعی نگاه به نمایش درآمد و جایزه هیئت‌داوران را دریافت کرد. تدسکی در ۲۰۱۳ با قصری در ایتالیا که اولین فیلم او در بخش رقابت اصلی بود به کن بازگشت.
فیلم «درخت بادام» درواقع ادای احترامی است به پاتریس شرو و مدرسه تئاتری که او سال ۱۹۸۲ راه‌اندازی کرد. تدسکی، یکی از شاگردان همان مدرسه است که سال ۱۹۸۷ در فیلم «هتل دو فرانس» شرو، در نقش سونیا، بانوی نمایشنامه «دایی وانیا» آنتوان چخوف، بازی کرد. این فیلم آزمون‌ها و مشکلات استلا، اتین و بازیگران جوانی را دنبال می‌کند که برای شرکت در آزمون ورودی این مدرسه مشهور آماده می‌شوند.
دیوید کراننبرگ فیلم‌ساز اسطوره‌ای کانادایی برای ششمین بار با فیلم «جنایت‌های آینده» در جشنواره حضور دارد. نمایش فیلم جدید او در ششمین روز جشنواره با واکنش های مختلفی روبه‌رو شد. منتقدان پوزیتیف و کایه دو سینما به فیلم سه ستاره داده‌اند و چهار منتقد فیلم را بی‌ارزش توصیف کردند.
داستان «جنایت‌های آینده» در آینده نزدیک رخ می‌دهد، جایی که انسان‌ها مجبورند خودشان را با محیط برساخته‌ی اطرافشان وفق دهند که همین امر سبب تحول آن‌ها و تغییر بنیان بیولوژیک‌شان می‌شود. کریستن استوارت، ویگو مورتنسن و لئا سدو بازیگران این فیلم هستند.
یک کارآگاه که در حال تحقیق درباره مرگ یک مرد در کوهستان است با بیوه مرد درگذشته روبرو می‌شود. این داستان فیلم جدید پارک چان ووک با عنوان «تصمیم به رفتن» است که در ششمین روز جشنواره کن به نمایش درآمد. کارگردان ستایش‌شده اهل کره جنوبی اولین بار در ۲۰۰۴ با فیلم «دوست قدیمی» به کن آمد و برنده جایزه بزرگ شد.
فیلم «تصمیم به رفتن» پارک چان ووک هرچند طبق نوشته‌های منتقدان فیلم جذابی شده اما برای منتقدان فرانسوی فیلم حیرت‌انگیزی نبوده: دو نخل از سایر منتقدان و دو ستاره از منتقد کایه دو سینما و سه ستاره از منتقد پوزیتیف گرفته و یک نفر هم آن را بی‌ارزش توصیف کرده است.
