آرزو داشتم میتوانستم تنها در یک فیلم ایفای نقش کنم
تیلدا سوئینتن بازیگر، مدل و هنرمند مشهور بریتانیایی است که در بسیاری از فیلمهای مشهور حضور یافته و جوایز متعددی هم برای بازیهای فوقالعادهاش دریافت کرده است. از ویژگیهای تیلدا سوئینتن علاقه وی به بازی در نقش شخصیتهای قدرتمند است. تیلدا سوئینتن در فیلمهای مهم و تحسینشده و پرفروش زیادی ازجمله «انتقام گیرندگان؛ خاتمه بازی» (۲۰۱۹)، «مردگان نمیمیرند» (۲۰۱۹)، «سوسپیریا» (۲۰۱۸)، «اوکجا» (۲۰۱۷)، «دکتر استرنج» (۲۰۱۶)، «هتل بوداپست» (۲۰۱۴) و «قضیه صفر» (۲۰۱۴)، بازی کرده است.
چهره بیشازاندازه سفید و تقریباً رنگپریده وی و چشمان سبزرنگش در نگاه اول سیمای یک روح را به ذهن متبادر میکند، بهطوریکه بسیاری در نخستین ارزیابی خود از سوئینتن او را موجودی با شباهت زیادی به موجودات دیگر جهانی میپندارند که بیشتر مناسب بازی در نقش شخصیتهای فیلمهای ابرقهرمانی و شخصیت فیلمهای علمی – تخیلی و فضایی است؛ اما این بازیگر ۵۹ ساله در طول حیات حرفهای خود در سینما این مسئله را اثبات کرده که میتواند در فیلمهایی با ژانرها و کارگردانان مختلف و در نقش شخصیتهای متفاوتی ظاهر شود.
کاترین تیلدا سوئینتن در ۵ نوامبر ۱۹۶۰ در لندن به دنیا آمد. پدرش جان سوئینتن ژنرال ارتش بریتانیا و مادرش جودیت بالفور بود. وی در سه مدرسه مختلف تحصیل کرد، یکی از آنها یک مدرسه شبانهروزی گرانقیمت به نام مدرسه دخترانه وست هیث بود، جایی که با لیدی دایانا اسپنسر، معروف به پرنسس دایانا، همکلاسی و دوست بود. او تجربه حضور در مدرسه تلخ توصیف کرده و گفته که مدارس شبانهروزی بسیار ظالمانه هستند و کودکان از چنین محیطی بهره نمیبرند. «راههای مختلفی وجود دارد تا برخی از افراد در افراد دیگر احساس ناخشنودی و بیگانگی ایجاد کنند. من هم فردی بودم که بهراحتی این احساس در من پدید میآمد؛ بنابراین دیدن جلد آلبوم علاءالدین سالم، از آلبومهای موسیقی دیوید بویی در آن فضایی که نسبت به آن احساس بیگانگی میکردم برایم امیدبخش بود. این آلبوم را مدتها بدون آنکه حتی یک قطعه از آن را بشنوم با خود همراه داشتم چراکه در آن زمان ضبطصوت نداشتم. ما اجازه نداشتیم در مدرسه شبانهروزی موسیقی گوش دهیم. من فکر میکنم ایجاد ممنوعیت در گوش دادن به موسیقی بدترین محرومیتی بود که میتوان برای یک نوجوانی که در اوایل دهه ۱۹۷۰ زندگی میکرد، در نظر گرفت.»
شیفته بازیگری
تیلدا سوئینتن برای ادامه تحصیل به دانشگاه کمبریج رفت و در رشته علوم اجتماعی و سیاسی مشغول به تحصیل شد اما علاقه او بازیگری بود و به همین دلیل تصمیم گرفت وارد تئاتر و دنیای نمایش شود. «در آن زمان هم من شعر میگفتم و بر این باور بودم که در آینده نیز به شعر و شاعری خواهم پرداخت؛ اما در دانشگاه با دانشجویان رشته تئاتر آشنا شدم و بهمرور با آنها دوست شدم. بااینکه بهطور ویژه به تئاتر علاقهمند نبودم، اما دوست داشتم زمانی که این دانشجویان برای اجرای آثار نمایشی تمرین میکردند، کنارشان باشم. بهتدریج علاقهمند به مشارکت در کارهای نمایشی این جماعت تئاتری نیز شدم.»
بازیهای تجربی
تیلدا سوئینتن رفتهرفته عادت به دیدن فیلم در سینما پیداکرده بود اما هرگز تصوری از بازیگری نداشت. «به ذهنم خطور نکرده بود که میتوانم در فیلمی بازی کنم. من به بازیگری علاقهای نداشتم، چراکه بازی در تئاتر به نظر تنها کاری بود که میتوانستم در زمینه بازیگری انجام دهم. من در آن زمان برای دوستانم در دانشگاه نمایشهای زیادی بازی کردم.»
در سال ۱۹۸۳ پس از فارغالتحصیلی از دانشگاه به کمپانی رویال شکسپیر لندن پیوست و در چند نمایشنامه بازی کرد.
شانتال آکرمن و فیلم ژان دیلمن او تأثیر زیادی در علاقهمندی تیلدا سوئینتن به سینما داشت. «به خاطر میآورم که زمانی که همچنان در کمبریج مشغول تحصیل بودم، فیلم ژان دیلمن ساخته شانتال آکرمن در سال ۱۹۷۵ را دیدم. من پیشتر علاقهای به بازیگری نداشتم؛ اما با دیدن فیلم ژان دیلمن نخستین جرقه در زمینه علاقه به بازیگری در ذهنم زده شد. در آن زمان به این نتیجه رسیدم که به بازیگری علاقهمند هستم، چراکه از سیاهیای که در فیلم ژان دیلمن به نمایش درآمده بود، خوشم آمد. این فیلم من را جذب کرد. باوجود جاذبه فیلم ژان دیلمن بلافاصله تصمیم نگرفتم به عرصه بازیگری ورود کنم و به خود نگفتم من هم روزی یک بازیگر خواهم شد.»
سالوادور دالی
گستردگی دنیای هنر او را روزبهروز شیفته و علاقهمند به بازیگری میساخت. «یکی دیگر از شخصیتهایی که در ورود من به عرصه هنر تأثیر گذاشت، سالوادور دالی نقاش مشهور اسپانیایی بود. یکی از نقاشیهای وی روی دیوار مدرسه ما نصب بود. البته شاید او فردی نباشد که من بهطور ویژه به دستاوردهای هنریاش فکر کنم؛ اما نقاشیهای سورئالیستی وی همواره بخشی از ذهنم را اشغال کرده و الهامبخش من بوده است. حس فانتزی همواره در من قوی بوده و این یکی از چیزهایی است که برای من در کار با درک جارمن ارزشمند است. زمانی که شما با وی کار میکنید همواره فانتزی همراهتان است.»
درک جارمن
آشنایی و همکاری نزدیک تیلدا سوئینتن با درک جارمن، کارگردان نوگرای سینما منجر به بازی در فیلم «کاراواجیو» (۱۹۸۶) شد که بهواقع اولین تجربه بازیگری و کارگردانی برای هردوی آنها بود. این فیلم داستان یکی از نقاشان دوره رنسانس است. تیلدا سوئینتن پسازاین فیلم در هشت فیلم دیگر جارمن، ازجمله «پایان انگلستان» (۱۹۸۸) و فیلم «ادوارد دوم» اقتباسی از کریستوفر مارلو (۱۹۹۱) بازی کرد. «من همواره از بازیگرانی که در چند نقش بازی میکنند بسیار خوشم میآمد. درک جارمن درکارگردانی مهارت بسزایی دارد و ازجمله کارگردانان برخاسته از سینمای بریتانیا میتوان وی را بهحساب آورد. بازی کردن در فیلمهای او مانند بازی در مدرسه بازیگری است، درک جارمن در ساخت فیلمهای شخصی که باوجود ظاهر خام و ناپختهشان آکنده از فانتزی و روایت جذاب داستانی هستند، مهارت دارد.»
جوایز بازیگری
تیلدا سوئینتن برای بازی در این فیلم برنده جام ولپی بهترین بازیگر زن در جشنواره فیلم ونیز شد. او سپس در «اورلاندو» (۱۹۹۲) ساخته سالی پاتر ایفای نقش کرد و نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن در جوایز فیلم اروپا شد.
تیلدا سوئینتن برای بازی در فیلم «اعماق» (۲۰۰۱) نامزد دریافت جایزه گلدن گلوب شد. او سپس در فیلمهای «آسمان وانیلی» (۲۰۰۱)، «اقتباس» (۲۰۰۲)، «کنستانتین» (۲۰۰۵)، «مایکل کلیتون» (۲۰۰۷)، «جولیا» (۲۰۰۸) و «من عشق هستم» (۲۰۰۹) ظاهر شد. او برای فیلم «یانگ ادام» (۲۰۰۳) برنده جایزه بهترین بازیگر زن آکادمی اسکاتلند بریتانیا شد. علاوه بر این، او جایزه فیلم اروپا را برای بهترین بازیگر زن دریافت کرد و برای ایفای نقش در تریلر روانشناختی «باید درباره کوین صحبت کنیم» (۲۰۱۱) نامزد دریافت جایزه بفتای بهترین بازیگر نقش اول زن شد. سوئینتن همچنین به دلیل بازی در نقش جادوگر سفید در مجموعه «سرگذشت نارنیا: سفر کشتی سپید پیما» (۲۰۰۵–۲۰۱۰) مشهور است.
در سال ۲۰۱۴ تیلدا سوئینتن در کمدی تراژدی «هتل بزرگ بوداپست» نقش دوم را ایفا کرد. این فیلم در فستیوال فیلم برلین مطرح شد و جایزه گرفت. تیلدا سوئینتن در سال ۲۰۱۹ در فیلم «مردهها نمیمیرند» که فیلمی گروتِسک به کارگردانی جیم جارموش است بازی کرد این فیلم بهعنوان فیلم افتتاحیه جشنواره کن ۲۰۱۹ انتخاب شد.
بازیگری عجیب و با ویژگیهای خاص
تیلدا سوئینتن بازیگری عجیب و با ویژگیهای خاص خودش است. ترکیب تصاویر زن و مرد به مشخصه بازیگری تیلدا تبدیل شد. این بازیگر با قد ۱۷۹ سانتیمتر، موهایش همیشه کوتاه است و تیشرتهای ساده به تن میکند. او گفته میتوانست وکیل شود و یا هر شغلی دیگر داشته باشد اما خودش خواست که وارد این فضا شود. این تصاویر تنها در حرفه سینمایی او دیده نمیشود، بلکه او در زندگی روزمره خود نیز چنین است و سادهپوش است.
یکی از نکات دیگر درباره این بازیگر گریمهای عجیبی است که بر روی او صورت گرفته و او را در زمرهی افرادی قرار داده که فیلمهایش برای گریم جوایزی را به خود اختصاص میدهند. از آثار تأثیرگذار تیلدا میتوان به اجرای یک پرفورمنس در سال ۲۰۱۳ در موزه هنرهای مدرن در شهر نیویورک اشاره کرد که اشارهای به مرگ درک جارمن بود و اینگونه از او تجلیل کرد. او در ۲۰۱۹ نمایشگاه عکاسی را با نام «اورلاندو» که با الهام از رمانی به همین نام از ویرجینیا وولف در بنیاد دیافراگم در نیویورک ترتیب داد. سوئینتن، با بسیاری از گروههای آوانگارد و هنرمندان و طراحان هلندی چون ویکتور و رولف و دیگران همکاری داشته است.
ازدواج با جان پاتریک
آشنایی تیلدا سوئینتن با جان پاتریک بیرن هنرمند نقاش اسکاتلندی منجر به ازدواج آنها شد و ثمره این ازدواج دوقلوهای ویویر و آنر است. بخشی از کلکسیون گالری ملی پرتره اسکاتلند آثار جان پاتریک است.
سال ۲۰۲۱ تیلدا سوئینتن، بازیگر بریتانیایی، یکی از بازیگران پرکار بوده و در چندین فیلم نظیر «سوغات ۲»، «مموریا» و «گزارش فرانسوی» نقشآفرینی کرده است. در سال ۲۰۲۲ هم قرار است فیلمهای بیشتری نیز با نقشآفرینی تیلدا سوئینتن ساخته شود ازجمله پروژه جدید وس اندرسون نیز حضور خواهد یافت.
وس اندرسون، کارگردان مشهور و سایر اعضای گروه فیلمسازی و تیم بازیگرانش که تا چند ماه قبل در حال تبلیغ فیلم گزارش فرانسوی بودند، اکنون پروژه جدید سینمایی را بهنام «شهر ستارهای» کلید زدهاند. هنوز اطلاعات زیادی درباره یازدهمین فیلم اندرسون منتشرنشده است. بهاحتمالزیاد شهر ستارهای فیلمی در ژانر کمدی – رمانتیک خواهد بود، این فیلم در شهر چینچون در ۳۰ مایلی جنوب غربی مادرید فیلمبرداری میشود، این روستای تاریخی اسپانیا، از گذشته دور بهعنوان لوکیشن موردتوجه فیلمسازان بوده است. سکانسهایی از فیلم «فروغ بیپایان» (۱۹۶۱) ساخته نیکلاس ری، فیلمهای «ناقوسهای نیمهشب»(۱۹۶۶) و «قصه جاودان» به کارگردانی اورسن ولز و فیلم «ماتادور» ساخته پدرو آلمودوار، در شهر چینچون فیلمبرداری شدهاند.
همکاری با وس اندرسون
وس اندرسون به ایجاد محیط دوستانه و خانوادگی میان عوامل و بازیگران فیلمهایش بر سر صحنه فیلمبرداری مشهور است، از همین رو خیلی از بازیگرانی که قبلاً با وی کارکردهاند، تمایل نشان دادهاند در فیلم شهر ستارهای با وی دوباره همکاری کنند، از این میان تیلدا سوئینتن نخستین بازیگری است که در کنار بیل مورای، آدرین برودی، جیسون شوارتزمن، اسکارلت یوهانسون، بریان کرانستون، جف گلدبلام، روپرت فرند، جفری رایت و لیو شریبر، حضورش در این فیلم قطعی شده است. تام هنکس، مارگو رابی، هوپ دیویس، مت دیلون و مایا هاوک، ازجمله بازیگرانی هستند که برای نخستین بار قرار است با وس اندرسون در این پروژه سینمایی همکاری کنند.
سوئینتن همچنین در فیلم «سه هزار سال اشتیاق» به کارگردانی جورج میلر نقش مقابل ادریس البا را بازی خواهد کرد. این فیلم نخستین اثر سینمایی جورج میلر پس از «مکس دیوانه: جاده خشم»(۲۰۱۵) است. درباره این فیلم هم اطلاعات زیادی منتشرنشده اما بهاحتمالزیاد فیلمی فانتزی خواهد بود که در آن عناصر اصلی فیلمهای فانتزی ازجمله یک حکیم، یک غول چراغ جادو و ۳ آرزو؛ نقش مهمی در پیشبرد داستان فیلم خواهند داشت.
جورج میلر سال گذشته درباره این فیلم گفته بود: ایده ساخت این فیلم برای مدتها ذهنم را به خود مشغول کرده بود، اگر ما بتوانیم پروژه ساخت این فیلم را انجام دهیم، به نظرم نتیجه کار یک اثر سینمایی دلچسب از آب درخواهد آمد. این فیلم بهطور کامل فیلمی اکشن نخواهد بود، اما صحنههای جذاب اکشن هم در آن وجود خواهد داشت. به نظرم شما پس از دیدن این فیلم به این نتیجه برسید که سه هزار سال اشتیاق فیلمی کاملاً متفاوت با مکس دیوانه است.
نخستین بار که در سال ۲۰۲۰ پروژههای سینمایی و سالنهای سینما به دلیل شیوع کرونا تعطیل شد، جوانا هاگ به همراه سوئینتن و بیشتر عوامل تولید فیلم سوغات ۲ به ولز رفتند و در آنجا در سکوت به فیلمبرداری فیلم «دختر ابدی» مشغول شدند. داستان این فیلم درباره زنی میانسال و مادر مسن وی است، این دو پس از بازگشت به خانه بزرگ خانوادگی خود که اکنون تبدیل به هتلی تقریباً خالیشده، باید با رازهایی که مدتها بر آن سرپوش گذاشته بودند، مواجه شوند.
مدتی بعد دیوید فینچر نیز فیلمبرداری فیلم «قاتل» را در شهر پاریس به همراه تیلدا سوئینتن و مایکل هاسبندر انجام داد. آندرو کوین والکر که فیلمنامه فیلم «هفت» را در سال ۱۹۹۵ نوشت، برای فیلم قاتل فیلمنامهای با اقتباس از سری رمانهای خشونتبار و ترسناک اثر آلکسیس نولنت را انتخاب کرد، داستان فیلم قاتل درباره فردی است که در یک دوران پرآشوب و بحرانی مبادرت به قتل میکند، نوشتهشده است. اسکات استوبر، رئیس بخش فیلمهای ارژینال نتفلیکس درباره این فیلم میگوید: این فیلمی بزرگ و سرگرمکننده خواهد بود.
پایان، فیلمی بزرگ و سرگرم کننده
فیلم «پایان» به کارگردانی جاشوا اوپنهایمر با بازیگری تیلدا سوئینتن، استیفن گراهام و جورج مککی ازنظر منتقدان فیلمی بزرگ و سرگرمکننده از آب درخواهد آمد.
به ذهنم خطور نکرده بود که میتوانم در فیلمی بازی کنم. من به بازیگری علاقهای نداشتم، چراکه بازی در تئاتر به نظر تنها کاری بود که میتوانستم در زمینه بازیگری انجام دهم.
جاشوا اوپنهایمر کارگردان «عمل کشتن»(۲۰۱۲) و «چهره سکوت»(۲۰۱۴)، درباره این فیلم میگوید: «مدتزمان زیادی است که به موضوعهای آخرالزمانی علاقه پیداکردهام، زمانی که در حال تحقیق روی شیوه زندگی خانوادههای ثروتمند بودم، متوجه شدم که اعضای یکی از این خانوادهها برای آن روز پناهگاهی زیرزمینی خریدهاند، البته این پناهگاه بیشتر به یک سکونتگاه مجلل شبیه بود تا پناهگاه. این مسئله الهامبخش این شد که فیلمی درباره زندگی یک خانواده در یک پناهگاه، ۲۰ سال پس از نابودی بخش عظیمی از دنیا بسازم. البته قصد نداشتم اینیک فیلم درام باشد، بلکه میخواستم آن را بهصورت فیلمی موزیکال بسازم.»
پینوکیو
در فیلم «پینوکیو» گیرمو دل تورو، شالودههای اخلاقی داستان اصلی را وارونه جلوه داده است. دل تورو در گفتوگو با سایت کلایدر گفته است: «در داستان اصلی اینطور بیان میشود که برای اینکه یک پسر واقعی باشی باید تغییر کنی. شما قرار است از یک پسر چوبی تبدیل به انسانی باپوست و گوشت خون بشوید، این به معنای آن است که شما با عملکردتان به یک پسر واقعی تبدیل میشوید؛ اما ازاینپس (و در فیلم من) پینوکیو باید مانند یک انسان عمل کند و دیگر آن عروسک چوبی با آن دنیای خیالی اطرافش تبدیل به انسانی واقعی به نام پینوکیو میشود که در دنیای واقعی با اعمال و کرداری مانند انسانهای دیگر زندگی میکند.» در این فیلم تیلدا سوئنیتن، اوا مک گرگور، کیت بلانشت، فین فولفهارد، کریستوف وایتز و جان تورتورو نقشآفرینی کردهاند.
همزمان با اکران فیلم پینوکیو در پایان سال ۲۰۲۲ بهاحتمالزیاد نخستین قسمتهای پروژه دیگر دل تورو که برای نتفلیکس در حال ساخت است، پخش خواهد شد. این پروژه سریالی است ترسناک با عنوان «کمد کنجکاویها»، درواقع دو داستان از این مجموعه توسط گیرمو دل تورو نوشتهشدهاند و جنیفر کنت، آنا لیلی امانپور، پانوس کاسماتوس، کاترین هاردویک و ویچنزو ناتالی در میان کارگردانانی هستند که هر یک ساخت قسمتی از این سریال را که به داستانهای جداگانه اختصاص دارد، عهدهدار هستند.
بازی خر فیلم روبرسون را ستایش میکنم!
از تیلدا سوئینتن درباره اجراهای موردعلاقهاش سؤال کردند و پاسخ او شگفتانگیز بود: زمانی که از من درباره اجراهای موردعلاقهام در بازیگری میپرسند، علاوه بر بازی باستر کیتون، میتوانم به بازی یک خر یا بازی تعدادی از خرهای فیلم «ناگهان بالتازار» (۱۹۶۶) ساخته روبر برسون اشارهکنم. بیشوخی، من اجرای آن خر را دوست داشتم و شیوه نشان دادن این موجود زنده در این فیلم را بسیار دوست داشتم. بازی این خر و تعدادی دیگر از خرها در این فیلم، جنبه آموزشی استادانهای برای ایفای نقشهای انسانی دارد. چراکه شما در هرلحظه از این فیلم این خر را همراهی میکنید و این فیلم به ما بسیار درباره خرها و خصوصیات این حیوان میآموزد. در این فیلم درواقع خریت نیز فریم به فریم نمایش داده میشود. یکی از دیگر چیزهایی که من را به خر علاقهمند میکند این است که این حیوان در هیچ فیلم دیگری جز ناگهان بالتازار بازی نکرده است. من هم آرزو داشتم میتوانستم تنها در یک فیلم ایفای نقش کنم. بودن در یک فیلم و سپس ناپدید شدن اتفاق بسیار خوبی است که برای هرکسی رخ نمیدهد.
حسین تقی پور
حسین تقی پور، نویسنده و منتقد سینما و کارشناس رسانه فعالیت در مطبوعات را با نشریه سینما تئاتر آغاز کرد و مقالات او در نشریات کیهان هوایی، مهر، سینما ویدئو، هفتهنامه سینما ورزش، روزنامه ابرار، روزنامه توسعه و... منتشرشده است. او سردبیر نشریه سینما تئاتر و نشریه «دایره» است.