رازهای مهلک یک «پاپ» جدید
کاندیدا شدن «مجمع کاردینال‌ها» ساخته سیاسی- جنایی اخیر ادوارد برگر، سینماگر زبده اروپایی برای هشت جایزه اسکار امسال به‌خودی‌خود نشانگر ارزش‌های موضوعی و کیفی فراوان این فیلم است و از لزوم پرداختن به آن سخن می‌گوید.
«مجمع کاردینال‌ها» بر اساس سناریویی از پیتر استراگان و البته با اقتباس از رمانی با همین نام به قلم رابرت هریس که در سال ۲۰۱۶ به بازار روانه شد، ساخته‌شده و روند انتخاب یک پاپ جدید را برای کاتولیک‌ها پس از مرگ پاپ قبلی توضیح می‌دهد.
جالب اینجاست که وقتی کاراکتر مرکزی ماجرا که یک کاردینال به نام توماس لارنس است (و نقش او را رالف فاینس هنرپیشه قدیمی انگلیسی به بهترین نحو ایفا کرده و به همین سبب نامزد اسکار هم شده است) یک اتاق فکر و کارگروه را برای گزینش پاپ جدید به کار می‌گیرد، متوجه می‌شود که تقریباً تمام نامزدها چه رازهای منفی و بعضاً رسوایی‌های بزرگ و مهلک را در کارنامه خویش دارند و نمی‌داند که چگونه می‌تواند از این مسیر پیچیده عبور و پاپی را انتخاب کند که کم مشکل و سالم‌تر از بقیه باشد و درنهایت خودش هم به درون دردسرها درمی‌غلتد.
شانس‌های بارز «فاینس» و یارانش
«مجمع کاردینال‌ها» با اوصاف فوق اولین مرتبه اکران جهانی‌اش را در ۲۰ شهریور امسال در فستیوال معتبر تلوراید آمریکا تجربه کرد و از ۱۵ آبان ماه در قاره آمریکا و ۱۴ آذرماه در اروپای غربی اکران عمومی شد.
این فیلم با نظر مثبت اکثر کارشناسان هنری جهان مواجه شده و از داستان‌پردازی، تصویربرداری، نحوه کارگردانی و مهارت‌های بازیگری هنرپیشه‌های فیلم با تحسین یادشده است. «مجمع کاردینال‌ها» با بودجه تولید ۳۰ میلیون دلاری‌اش تا این لحظه ۱۸۷ میلیون دلار در سطح جهان فروش داشته است. هم انستیتوی فیلم آمریکا و هم «بورد ملی نقد فیلم» مجمع کاردینال‌ها را یکی از ۱۰ فیلم برتر امسال سینمای جهان معرفی کرده‌اند و پیش از نامزد شدنش در ۸ قسمت اسکار، کاندیدای ۶ جایزه گلدن گلوب هم شده بود که یکی از آن‌ها «بهترین سناریو» را برد. این فیلم در گزینش سالانه «Critics Choice» هم برنده دو جایزه شده که یکی از آن‌ها جایزه بهترین «بازی جمعی» (نمایش گروهی) بوده است.
اگرچه مجمع کاردینال‌ها از مراسم اسکار امسال دست‌خالی برگشت اما این موضوع خللی در جایگاه ادوارد برگر به وجود نیاورد. هنرمندی ۵۵ ساله که زاده شهر وولفسبورگ آلمان است اما برگه تابعیت کشورهای سوئیس و اتریش را هم دارد.
رو شدن نقاط تاریک
در مجمع کاردینال‌ها می‌بینیم که مرگ پاپ قبلی که بر اثر سکته قلبی او روی داده، کلیسای کاتولیک را به عکس‌العمل سریع وامی‌دارد و از کالج کاردینال‌ها خواسته می‌شود که برای انتخاب جانشین او وارد میدان عمل شود.
هدایت این کالج با توماس لارنس است و پس از مطالعات او چهار نامزد اصلی احراز سمت پاپ مشخص می‌شوند. یکی از آن‌ها الدو بلینی آمریکایی است که مرامی لیبرالی به سبک و سیاق پاپ قبلی دارد و دیگری جاشوا آدی‌یمی نیجریه‌ای که یک محافظه‌کار اجتماعی است.
کاندیدای سوم جوزف ترمبلای کانادایی است که یک اصلاح‌طلب در عرصه کلیسای کاتولیک به شمار می‌آید و چهارمی جو فردو تدسکو ایتالیایی که یک سنت‌گرای اصیل است. بااین‌حال هر چه کنکاش‌های لارنس در احوالات این نامزدها بیشتر می‌شود، ایرادات کار آن‌ها و نقاط تاریکی که در زندگی گذشته آن‌ها وجود دارد، فزون‌تر چهره نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال یانوش ووزنیاک که رئیس دفتر پاپ سابق بود، به اطلاع لارنس می‌رساند که پاپ ساعاتی قبل از مرگش از ترمبلای خواسته بود از سمتش استعفا بدهد ولی ترمبلای این ادعا را رد می‌کند.
در همین حال بلینی به طرفدارانش می‌گوید تمام نیروی خود را به کار بگیرند تا تدسکو به رهبری کاتولیک‌های جهان انتخاب نشود و لارنس حیرت می‌کند که ونسان بنیتز اسقف اعظم کابل هم که پاپ قبلی نظری بسیار مثبت به او داشت و او را یک سال قبل از مرگش به سمت کاردینالی منصوب کرده بود، خود را بسیار دیر و ساعاتی پیش از شروع پروسه نهایی انتخابات وارد این چرخه می‌کند و خواستار منصوب شدن به‌عنوان پاپ جدید می‌شود.
اسلحه‌ای کارآمد
توماس لارنس بعد از رودررو شدن با این مشکلات طی نطقی در محل کالج کاردینال‌ها از کشیش‌های ارشد و اسقف‌ها می‌خواهد به کاندیداهایی که گذشته مخدوش و وضعیت نامطمئنی دارند، رأی ندهند اما این خواسته او به‌جای تلقی شدن به‌عنوان یک راهبرد مؤثر اخلاقی حمل بر این می‌شود که خود او هم خواستار عنوان پاپ و در پی این سمت است.
پس از دور اول رأی‌گیری، هیچ‌یک از نامزدها به دوسوم آرا که شرط کسب پیروزی و رسیدن به‌عنوان پاپ است، دست نمی‌یابند. آرای متخذه «آدی‌یمی» نیجریه‌ای قدری بیش از سایرین است و آرای لیبرال‌ها به نسبت مساوی به بلینی و لارنس (که البته در انتخابات شرکت کرده است) اختصاص می‌یابد.
در همین حال ریموند اومالی که دستیار اول لارنس است، مطلع می‌شود که بنیتز با پول اهدایی پاپ قبلی دست به سفر به شهر ژنو سوئیس زده بود تا در یک اجلاس پزشکی شرکت کند. حال‌آنکه این اجلاس به‌کلی لغو شده و اصلاً برگزار نشده بود.
به‌این‌ترتیب مدرکی دیگر در مورد ناسره بودن یکی از کاندیداها به دست می‌آید که طبعاً به اسلحه‌ای کارآمد در دست‌های لارنس تبدیل می‌شود.
جدی و درعین‌حال سرگرم‌کننده
اینکه فرجام این ماجراها چیست و عنوان پاپ به چه کسی می‌رسد، موضوعی است که در ادامه ماجراها مشخص می‌شود و موضوع مهم‌تر این است که منتقدان فیلم و سینما با درصد بالایی و با اهدای نمراتی چشمگیر بر کار تازه ادوارد برگر مهر تأیید زده و آن را ستوده‌اند.
از ۳۰۰ منتقد شاخصی که سایت معتبر روتن توماتوز به آن‌ها رجوع کرده، ۹۳ درصد به این فیلم نمره قبولی داده‌اند و در این سایت آمده است: «مجمع کاردینال‌ها شرحی دقیق بر پیچیدگی‌ها و اوضاع ناملایم کلیسای کاتولیک است و می‌توان به لطف بازی عالی رالف فاینس هم این خدشه‌ها را دید و هم یک اثر هنری سرگرم‌کننده و دغدغه آور را که برای خالقانش اعتبار و برای ناظرانش لذت دیدن یک فیلم باکلاس را فراهم می‌آورد.»
متاکر‌تیک، دیگر سایت بررسی‌کننده آثار جدید سینمایی نیز با رجوع به آرای ۹۰ منتقد مشهور سینما از حداکثر نمره ۱۰۰، نمره ۸۶ را به این فیلم ارزانی داشته و از تنش‌های تماشاگرپسند این فیلم به نیکی یاد کرده است. ریچارد لاوسون، سینمایی‌نویس نشریه ونیتی فیر آمریکا نیز در نقد خود متذکر شده است: «دستاورد ویژه مجمع کاردینال‌ها این است که هم دشواری‌ها و اوضاع تیره کلیسای کاتولیک را مقابل چشم‌‌ها می‌گذارد و هم برخی شاخصه‌های افراطی و غریب حاکم بر آنجا را. به‌این‌ترتیب فیلم برگر هم نشانه‌هایی از بزرگ بودن را دربر دارد و بی‌نهایت جدی است و هم المان سرگرم‌کنندگی‌اش را هرگز از دست نمی‌دهد.»
منهولا دارگیس از نیویورک‌تایمز هم در نقد خود پیرامون این فیلم آورده است: «نگاه سازندگان مجمع کاردینال‌ها نسبت به کلیسای کاتولیک بی‌شباهت به نگرش کلی هالیوود به صنعت سینما و برخی محصولات و هنرمندان خود نیست و در هر دو مورد بی‌رحمی از در و دیوار این دیدگاه‌ها می‌بارد.»
خلق هم‌زمان دو احساس کاملاً متضاد
پیتر دبروژ یکی از منتقدان ارشد نشریه واریتی نیز مجمع کاردینال‌ها را این‌گونه نقد کرده است: «این فیلم اکثر باورهای قبلی درباره بزرگان کلیسای کاتولیک و به‌واقع کل واتیکان را واژگون کرده و با روندی برعکس گذشته دست به خلق دو احساس متضاد در بینندگان خود زده است. یکی از آن‌ها باور اعتبار و قدرت کلیسای کاتولیک و تقویت باورهای مذهبی است و دیگری دور زدن همین نگرش‌ها. این‌چنین است که بیننده‌ها هرگز نمی‌فهمند پس از دیدن این فیلم چطور با کلیسای کاتولیک طرف شوند و پس از افشا شدن این‌همه تخلف در ساختار این کلیسا و در مرام و زندگی اسقف‌ها و کاردینال‌ها چطور به آن‌ها اطمینان کنند.»
شاید مهم‌ترین حرف را در ارتباط با این فیلم الکساندر پین زده باشد. این سینماگر ۶۴ ساله و ساختارشکن آمریکایی، درباره مجمع کاردینال‌ها گفته است: «این‌یکی از بهترین آثار امسال سینمای جهان به معنای مطلق کلمه است. ادوارد برگر استعداد غریبی در ساخت آثاری دارد که هرگز حس و حال فیلم بودن را از دست نمی‌دهند اما چنان جدی‌اند که گاهی فراموش می‌کنید این فقط یک فیلم است و به ترس می‌افتید و از مناسبات حاکم بر جهان دوری می‌جویید. خلق هم‌زمان این‌گونه احساس‌های دوگانه و کاملاً متضاد کار هرکسی نیست و فقط از امثال برگر برمی‌‌آید.»
وصال روحانـی