صداها اگر سالم و معمولی به نظر برسند، جذابتر هستند
خیلیها معتقدند که جنس زبانها با یکدیگر فرق میکند. شاید هم در بطن اینگونه جملات کلیشهای درباره زبانها حقیقتی نهفته است که مثلاً گفته میشود «فارسی زبان شعر و شاعری است» یا «فارسی شکر است، ترکی هنر است.»
گفته میشود «فارسی زبان شعر و شاعری است» یا «فارسی شکر است، ترکی هنر است». به بقیه زبانها نیز نسبتهایی داده میشود ازجمله اینکه خیلیها میگویند زبان فرانسوی مخملین است و زبان آلمانی خشن؛ یا اینکه زبان چینی ماندارین «عصبی» است.
سؤال اینجاست که آیا کلیشههای موجود در مورد زبانهای مختلف بهطور تجربی در فرهنگها پدید آمده است و یا اینکه برخی از زبانها ذاتاً زیبا هستند؟
برای پی بردن به این موضوع، سه محقق از دانشگاه لوند در سوئد و آکادمی علوم روسیه، از ۸۲۰ شرکتکننده درخواست کردند از بین فایلهای صوتی موجود برای ۲۲۸ زبان مختلف، بهصورت تصادفی به صدای پنجاه زبان گوش دهند.
فایلهای صوتی تهیهشده، از دوبله فیلم «مسیح» گرفتهشده است که به بیش از دو هزار زبان ترجمه و دوبلهشده است. این فیلم معمولاً برای انجام تحقیقات زبانشناسی بسیار پرکاربرد است.
افراد شرکتکننده در این تحقیق عمدتاً کسانی بودند که زبان مادری آنها انگلیسی، چینی (ماندارین، هاکا یا کانتونی) یا سامی (عربی، عبری یا مالتی) بود. پس از گوش دادن به ضبطهای مختلف، از آنها پرسیده شد: «آوای این زبان را چقدر دوست داشتید؟» در پاسخنامه، این افراد در مقیاس «اصلاً» تا «خیلی زیاد» نظر خود را ارائه دادند. همچنین از شرکتکنندگان پرسیده شد که آیا این زبان را میشناسند یا خیر. اگر پاسخ بله میدادند، از آنها خواسته میشد که این زبان را شناسایی کنند.
شاخص آشنایی با زبانها
با تجزیهوتحلیل دادههای نظرسنجی صورت گرفته، محققان دریافتند که پاسخدهندگان، به زبانهایی که ادعا میکردند میشناسند (خواه تشخیصشان درست بوده یا خیر) به میزان ۱۲.۱ درصد بالاتر از سایر زبانها امتیاز داده بودند. البته میزان تأثیرگذاری شاخص آشنایی بر دلپذیر بودن یکزبان برای محققان امر نسبتاً غریبی نبود.
آنچه ناشناختهتر بود این است که انسانها به زبانهایی که هیچگونه آشنایی یا آن ندارند چگونه واکنش نشان میدهند و آنها را در چه جایگاهی رتبهبندی میکنند.
محققان از این مطالعه به این نتیجه دست یافتند «در زمانی که شنونده قدرت شناسایی زبان را نداشت، خیلی تفاوتی نمیکرد که این زبان متعلق به کدام نقطه از جهان باشد.» به عبارتی اگر نزدیکی یکزبان به زبان اول شنونده را فاکتور بگیریم، آنوقت است که میتوان گفت «زبانهایی که در نقاط مختلف جهان صحبت میشود، بهخودیخود زیبا یا ناخوشایند نیستند.»
با کنترل میزان شاخص آشنایی، مشخص شد که اکثریت قریب بهاتفاق زبانها به لحاظ خوشایند بودن تنها بین دو تا ۳ درصد در نوسان با یکدیگر امتیاز کسب کردند. اگرچه زبانهایی در دو سوی این نوسان در صدر و قعر جدول قرار گرفتند.
در صدر این امتیازدهی «توک پیسین» زبان «پاپوآ گینهنو» قرار دارد و با شش درصد اختلاف و در پایین جدول نیز زبان چچنی قرار گرفت که جمعیتی در حدود ۱.۷ میلیون نفر در قفقاز شمالی به آن صحبت میکنند.
لحن زبانها چه تأثیری در زیبایی آنها دارد؟
محققان علاوه بر این، ویژگیهای مختلف آوایی و آکوستیک زبانها را نیز مطالعه کردند تا ببینند که آیا این ویژگیها بر نحوه رتبهبندی آنها اثرگذار بوده است یا خیر.
آنها دریافتند که درمجموع، افراد بهصورت خیلی جزئی زبانهای غیرتونال یا غیر نواختیتر را میپسندند. در زبانهای لحنی، تغییر لحن یک کلمه گفتاری، معنای کلمه را تغییر میدهد. محققان همچنین متوجه شدند که بالا و پایین شدن زیروبمهای صوتی بهطور فزایندهای، امتیاز یکزبان را اندکی کاهش میدهد.
علاوه بر این، اگر فایل صوتی دارای گوینده مرد بود، زبان مربوطه حدود چهار امتیاز کمتر گرفت. از سوی دیگر و اگر صوت «صدای زن» بود، زبان بسیار دلپذیرتر ارزیابی میشد.
محققان اظهار داشتند: «صداها اگر سالم و معمولی به نظر برسند، جذابتر هستند، احتمالاً به این دلیل که ما بهگونهای تکاملیافتهایم تا به دنبال نشانههایی از تناسب در صدا باشیم و برای زیبایی شنوایی هم همچون جذابیتهای ظاهری، برخی استانداردهای موازی تعریف کردهایم.»
بهطورکلی، این مقاله که برای اولین بار در وبسایت Big Think منتشر شد، تحقیقی شگفتانگیز در مورد زبان گفتاری محسوب میشود و نشان میدهد که زیبایی یکزبان ذاتی نیست، بلکه در گوش شنونده است که اینگونه مینماید.
«صداها اگر سالم و معمولی به نظر برسند، جذابتر هستند، احتمالاً به این دلیل که ما بهگونهای تکاملیافتهایم تا به دنبال نشانههایی از تناسب در صدا باشیم و برای زیبایی شنوایی هم همچون جذابیتهای ظاهری، برخی استانداردهای موازی تعریف کردهایم.»
