اختلال اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی
گاهی اوقات افراد از زیر سروکله زدن با مسائل دردناک در می‌روند و از رسانه‌های اجتماعی به عنوان وسیله‌ای برای پرت کردن حواس استفاده می‌کنند، اما در نهایت این باعث می‌شود احساس بدتری پیدا کنند.
بسیاری از ما روز خود را با چرخ زدن در اینستاگرام، توییتر، فیس‌بوک یا شبکه‌های دیگر اجتماعی شروع می‌کنیم و به پایان می‌بریم. پراستفاده‌ترین پلتفرم اجتماعی یعنی فیس‌بوک رکورد تعداد تقریبی ۲.۹۳ میلیارد کاربر فعال در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۲ را ثبت کرد و تیک‌تاک در سپتامبر ۲۰۲۱، از مرز یک میلیارد کاربر گذشت.
اوایل این هفته، مطالعه جدیدی در مورد بعضی از رفتارها توضیحی داد که می‌تواند نشان‌دهنده اعتیاد به تیک‌تاک باشد. تحلیل‌های کارشناسان دانشگاه ترینیداد و توباگو داده‌های ۳۵۴ دانشجوی کالج (۱۷۳ کاربر تیک‌تاک و ۳۱۳ کاربر فیس‌بوک) را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که تیک‌تاک ممکن است رفتار وسواسی و وابستگی به این برنامک ایجاد کند.
از کاربران هر دو پلتفرم خواستند پرسشنامه‌ای را پر کنند که شش سنجه را ارزیابی می‌کرد؛ سنجه‌هایی چون اینکه آیا آن‌ها در مورد تیک‌تاک یا فیس‌بوک افکار وسواسی دارند و آیا احساس می‌کنند که تمایلشان برای استفاده از این پلتفرم‌ها در حال بیشتر شدن است؟
همچنین از شرکت‌کنندگان پرسیدند که آیا از رسانه‌های اجتماعی برای فراموش کردن مشکلات خود استفاده می‌کنند و آیا سعی کرده‌اند زمانی را که در این پلتفرم‌ها صرف می‌کنند، کاهش دهند و شکست‌خورده باشند؟
علاوه بر این، از آن‌ها پرسیدند که آیا وقتی نمی‌توانند از این پلتفرم‌ها استفاده کنند کلافه می‌شوند و آیا استفاده از این پلتفرم‌ها بر درس و کارشان تاثیر منفی می‌گذارد؟
آن‌هایی که در همه دسته‌بندی‌ها بالاترین نمره را گرفتند، بیشتر از تیک‌تاک استفاده می‌کردند. در حالی که نتیجه نشان می‌داد بیشتر افراد (۶۸.۲ درصد) در معرض خطر اعتیاد به تیک‌تاک نیستند، ۲۵.۴ درصد در معرض خطر اندک بودند و ۶.۴ درصد در خطر کامل قرار داشتند. در حالی که رسانه‌های اجتماعی راهی ایده‌آل برای حفظ ارتباط با خانواده و دوستان‌اند و ثابت شد که در طول همه‌گیری بسیار مفید بوده‌اند، کارشناسان نگرانی‌هایی را در مورد چگونگی تاثیر منفی آن بر سلامت روانی افراد پیش کشیده‌اند.
موسسه خیریه سلامت روان «مایند» هشدار داد که «به طور دائم بمباران شدن» با افرادی که اخبار شغل جدید، رابطه‌ها و تعطیلاتشان را به اشتراک می‌گذارند، ممکن است به دلیل مقایسه خود با دیگران، به کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شود.
گروه درمان اعتیاد بریتانیا «یوکی‌ای‌تی» که موسسه‌ای خصوصی برای درمان اعتیاد است، اعلام کرد که طبق مشاهدات آن، «میزان وابستگی جامعه به اینترنت افزایش یافته است». نانو البوکرک، مشاور ارشد درمان یوکی‌ای‌تی، می‌گوید: «ما این موضوع را می‌دانیم زیرا مردم را برای استفاده از رسانه‌های اجتماعی و اعتیاد به اینترنت درمان می‌کنیم و مستقیما شاهد افزایش تعداد افرادی بوده‌ایم که از سال ۲۰۲۰ درمان کرده‌ایم.»
در حالی که بعضی از افراد ممکن است ببینند که وقت گذاشتن برای رسانه‌های اجتماعی ممکن است گهگاه اثر منفی بر آن‌ها بگذارد؛ دیگران ممکن است با اعتیاد جدی به رسانه‌های اجتماعی روبه‌رو شوند که بر زندگی روزانه آن‌ها اثری درازمدت می‌گذارد.
نشانه‌های اینکه شما احتمالا مدت زیادی را آنلاین می‌گذرانید
تامل در مورد برخوردتان با رسانه‌های اجتماعی و در نظر گرفتن اینکه با آنچه احساسی پیدا می‌کنید، مفید است.
البوکرک می‌گوید: «اگر احساس بی‌قراری می‌کنید یا تمایل دارید بیش از حد سراغ پروفایل‌هایتان بروید، ممکن است نشانه این باشد که دارید وقت خیلی زیادی را آنلاین صرف می‌کنید.» البوکرک اضافه می‌کند، یک راه کلیدی فهمیدن این مسئله این است که فرد وقتی آنلاین نیست چه احساسی دارد. «آیا چون از رسانه‌های اجتماعی دورند، حالشان گرفته است؟ شاید نشانه‌های ترک اعتیاد فیزیکی مانند سردرد و بی‌خوابی دارند.»
«درک اینکه وقتی در سایت رسانه‌های اجتماعی نیستند چه احساسی می‌کنند، روش مهمی برای تعیین این است که رابطه فرد با آن ناسالم شده است و احتمال دارد حتی به وابستگی تبدیل شود.»
نشانه‌های اختلال اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی
کارشناسان معتقدند که اختلال اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به اندازه سوءمصرف مواد مخدر مضر باشد. این ممکن است نه تنها بر سلامت شخصی اثر بگذارد، بلکه بر رابطه با دوستان و خانواده هم تاثیر می‌گذارد. برخی از نشانه‌هایی که باید در نظر داشت عبارت‌اند از احساس اضطراب یا خشم هنگامی که پلتفرم‌های اجتماعی ازکارافتاده‌اند یا سرعت اینترنت کند است.
آن‌هایی که در خطر اعتیادند، ممکن است هر روز بیشتر خود را از دیگران جدا کنند تا وقت بیشتری را در رسانه‌های اجتماعی بگذرانند، در مدرسه یا سر کار عملکرد ضعیفی داشته باشند و به روابطشان بی‌علاقگی نشان دهند.
راهبردهای مقابله‌ای
راهبردهایی برای مقابله با خطر اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی:
مراقب زمان خود باشید
جس دی‌کروز، مدیر محتوای اطلاعاتی در مایند، توصیه می‌کند هر روز به طور مرتب برای کارهای آفلاین وقت بگذارید. این کار ممکن است به سادگی کتاب خواندن، برخی تمرین‌های ورزشی، بیرون رفتن در طبیعت یا اجرای فنون آسوده کردن جسم و روح (ریلکسیشن) باشد.
چندین مطالعه در ماه‌های اخیر، به فواید وقت گذراندن در فضای باز برای سلامت روان اشاره‌کرده‌اند. در اکتبر ۲۰۲۱ تحقیقی در دانشگاه یورک به این نتیجه رسید که بودن در فضای باز به حال خوب، احساسات مثبت‌تر و اضطراب کمتر منجرمی‌شود.
بعضی از افراد ممکن است ایجاد فرصت‌های زمانی خاصی را هم مفید بدانند تا در طول آن به خود اجازه دهند از رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند. این امر می‌تواند مقدار زمان صرف شده برای چرخ زدن با بی‌خیالی را کاهش دهد و شما را وادار کند در مورد استفاده از هر یک از برنامک‌ها بیشتر مراقب باشید. بعضی از گوشی‌های هوشمند این کار را راحت‌تر کرده‌اند. به طور مثال، اپل به کاربرانش اجازه می‌دهد برای برنامک‌های خاصی محدودیت بگذارند که می‌تواند از طریق تنظیم‌های گوشی انجام شود.
اگر از تعداد پیام‌هایی که از برنامک‌های رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کنید جانتان به لب رسیده است، اپل یک برنامه «کاهش زمانی» هم دارد که پیام‌هایی غیر از تماس‌های تلفنی و برنامک‌های انتخابی را بی‌صدا می‌کند.
احساسات خود را یادداشت کنید
کارشناسان همه کاربران رسانه‌های اجتماعی را تشویق می‌کنند مراقب احساسات خود باشند. اگر معتقدید رسانه‌های اجتماعی ممکن است اثری منفی بر احساسات شما بگذارد، به راحتی با یادداشت برداشتن یا نوشتن آن‌ها می‌توانید محرک‌ها را پیدا کنید.
دی جانسون، درمانگر اعتیاد مرکز سلامت روان و ترک اعتیاد می‌گوید: «پس‌ازاینکه مدت زمانی را در رسانه‌های اجتماعی صرف کردید، به حال روحی خود فکر کنید. اگر مدام در سطح پایین قرار دارد این امر نشان می‌دهد که استفاده از رسانه‌های اجتماعی عملی مفید برای شما نیست.»
«سعی کنید پیاده‌روی کنید، سپس دوباره به حال روحی خود فکر کنید و احتمالا می‌بینید که حالتان کمی بهتر شده است. با رده‌بندی حال روحی‌تان در مقیاس ۱ تا ۱۰ می‌توانید اثر فعالیت‌های متفاوت را با هم مقایسه کنید.»
«با این روش از احوالات خود سابقه‌ای دارید؛ زیرا نوشتن آن‌ها به شما مدرک محکمی ارائه می‌دهد که استفاده از رسانه‌های اجتماعی بر شما چه اثری می‌گذارد.»
با دوستان و خانواده به طور رودررو وقت بگذرانید یا سرگرمی یا مهارت جدیدی انتخاب کنید
جانسون می‌گوید، اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به احساس انزوا، اضطراب، شرم، گناه، افسردگی و نفرت از خود منجر شود.
کارشناسان توصیه می‌کنند وقت گذراندن با عزیزان و ایجاد روابط سالم آفلاین را در اولویت بگذارید. این امر می‌تواند به شما کمک کند با احساس خودکم‌بینی که در با مقایسه خود با دیگران در موقعیت آنلاین به آن می‌رسید، مقابله کنید. از آن گذشته، این امر تمرکز را به طور فیزیکی از رسانه‌های اجتماعی برمی‌دارد و حس رضایت خارج از اینترنت را به شما می‌دهد.
کارشناسان همچنین بر اهمیت ایجاد اعتمادبه‌نفس تاکید می‌کنند. آن‌ها توصیه می‌کنند سرگرمی جدیدی را امتحان کنید یا مهارت جدیدی بیاموزید که به فناوری ربطی ندارد. این می‌تواند احساس رضایت را افزایش دهد، عزت نفس ایجاد کند و حواس شما را از رسانه‌های اجتماعی پرت کند.
با خود مهربان باشید، در صورت نیاز کمک تخصصی بگیرید
جانسون می‌گوید: «گاهی اوقات افراد از زیر سروکله زدن با مسائل دردناک در می‌روند و از رسانه‌های اجتماعی به عنوان وسیله‌ای برای پرت کردن حواس استفاده می‌کنند، اما در نهایت این باعث می‌شود احساس بدتری پیدا کنند.»
«از منفی حرف زدن با خود بپرهیزید. با خودتان محترمانه برخورد کنید. همیشه به یاد داشته باشید در این مورد تنها نیستید.»
کارشناسان برای آن‌هایی که در چنین کشمکش‌اند تا خط مشی‌های مقابله‌ای سالمی به وجود آورند، می‌گویند بهترین راه، کمک جستن از افراد حرفه‌ای است که می‌توانند با شما در مورد این موضوع حرف بزنند. جانسون می‌افزاید: «به دنبال حمایت حرفه‌ای باشید تا در مورد مشکلاتتان با آن‌ها صحبت کنید؛ زیرا هرچه بیشتر از آن‌ها دوری کنید، در گذر زمان سخت‌تر می‌شوند.»
