یک نمایش اخلاق محور
نمایش سایه‌روشن به نویسندگی و کارگردانی سعیده آجربندیان و بازی‌های سیدجواد یحیوی، فائقه شلالوند، فربد فرهنگ و سحر گلشیرازی در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفت.
این نمایش که بانام «آسمان پابه‌ماه» در چهل و یکمین جشنواره تئاتر فجر نیز حضور داشت، دارای چهار شخصیت است که بیشترین تمرکز بر زندگی سایه و علی است.
در طول نمایش متوجه می‌شویم علی که فیلم‌ساز معروفی است، یکی از آثارش سرقت ادبی بوده است؛ بنابراین در این نمایش مسئله سرقت ادبی موضوع و بهانه‌ای شده تا به‌مرور وجوه مختلف رابطه این زن و مرد مورد واکاوی قرار گیرد.
با ادعای حامد شاگرد علی مبنی بر اینکه اثرش توسط علی سرقت شده، اولین چالش ذهنی و فکری در سایه شکل می‌گیرد و درگیر کشمکش شده و تحولی در او رخ می‌دهد و با سؤالات زیادی مواجه می‌شود. به همین دلیل جهت نیل به حقیقت جست‌وجو را آغاز می‌کند و حتی با دوستش گیتی هم صحبت می‌کند و مشورت می‌گیرد. با علی هم صحبت می‌کند و علی به‌جای پذیرش موضوع، طفره می‌رود و قدرت، شأن و جایگاه هنری‌اش را ملاک ارزیابی قرار می‌دهد.
در نمایش سایه‌روشن، سایه به‌عنوان شخصیت محوری نمایش موردتوجه قرارگرفته و با ورود به حوزه اخلاقیات، درگیر چالش‌های عمیقی می‌شود. سایه که پیش‌تر شعر می‌گفته و فعال‌تر بوده، انگار در این سال‌ها از آن فضا و به عبارتی از خویشتن خویش دور شده و درگیر روزمرگی‌های تکراری و ظواهر شده و با تلنگر حامد دوباره به جست‌وجو برمی‌خیزد و به خود نزدیک‌تر می‌شود.
همین پرسش‌ها و درگیری‌های ذهنی و جست‌وجو برای مشخص شدن حقیقت، نمایش را به یک اثر اخلاق محور تبدیل می‌کند.
ارتباط اخلاق و هنر ازجمله مسائلی است که همیشه موردتوجه بوده و آرا و نظرات متفکران از گذشته تا دوران معاصر در این زمینه نشانگر اهمیت این مبحث است. آن‌چنان‌که بسیاری از اخلاقیات و ارزش‌ها از طریق هنر و ادبیات بیان‌شده و انتقال‌یافته‌اند.
بنابراین می‌توان گفت بیان یک امر اخلاقی در اثر هنری و ادبی و طبیعتاً تأثیر آن بر مخاطب امری خطیر و جدی است. به‌گونه‌ای که یکی از کارکردهایی که می‌توان برای هنر متصور شد، کنکاش و تأمل درزمینهٔ مسائل اخلاقی و ترسیم صفات و خصایصی است که سبب آموزش فرهنگی شده و منجر به غنای تعهد اخلاقی جامعه می‌شود. توجه به اصول اخلاقی موجب اعتدال در اعمال و رفتار افراد شده و در تمامی شئون فردی و اجتماعی به انسان کمک می‌کند. نقش هنر درزمینهٔ کارکردهای تربیتی و اخلاقی بسیار حائز اهمیت و انکار نشدنی است و یک اثر هنری با نمایش اصول اخلاقی، در ارتقای فرهنگ جامعه و مکارم اخلاقی نقش بی‌بدیلی داشته و درنتیجه به کنش فردی و اجتماعی منجر می‌شود.
در این نمایش هم امر اخلاقی موجب درگیری فکری سایه شده و او را از موضع انفعالی خارج کرده و به کنش سوق می‌دهد و سایه رهسپار مسیری شده که منجر به شناختی دوباره از خود و بسیاری از مسائل دیگر می‌شود.
نمایش سایه‌روشن با ارائه تصویری از سایه و درگیر شدن وی با مسائل انسانی و اخلاقی، اهمیت و جایگاه اخلاقیات را در زندگی متذکر می‌شود؛ اصولی که شاید به‌واسطه روزمرگی و عدم پایبندی و تعهد به آن‌ها دچار فراموشی شده‌اند.
پژمان دادخواه
