دایان کیتون، بازیگر سرشناس و یکی از محبوبترین ستارگان سینمای نیمقرن اخیر، در ۷۹ سالگی در کالیفرنیا درگذشت. او در ماههای اخیر از انظار عمومی دور بود و هیچ گزارشی از بیماریاش منتشرنشده بود و خبر درگذشت او ناگهانی بود.
بت میدلر، همبازی او در باشگاه همسران اول، در اینستاگرام خود نوشت: «دایان کیتنِ درخشان، زیبا و خارقالعاده درگذشت. نمیتوانم بگویم که این موضوع چقدر مرا به طرز غیرقابل تحملی غمگین میکند. او خندهدار، کاملاً اصیل و بدون تزویر بود.»
بن استیلر، بازیگر مطرح هالیوود هم با نوشتن این جمله در شبکه اجتماعی ایکس ادای احترام کرد: «دایان کیتن. یکی از بزرگترین بازیگران تاریخ سینما. نمادی از سبک، طنز و کمدی. درخشان. چه شخصیتی.»
در تالار مشاهیر هالیوود، نام دایان کیتون با درخشش خاصی میدرخشید. او نهتنها بهعنوان یک بازیگر، بلکه بهعنوان یک شمایل فرهنگی، نماد مد و زنی مستقل و تأثیرگذار، جایگاهی بیبدیل برای خود ساخته بود.
کیتون، با سبکی منحصربهفرد و کاریزمایی ذاتی، توانسته بود در طول شش دهه فعالیت هنری، از کمدیهای رمانتیک دلنشین تا درامهای عمیق و پرچالش، بهطور مداوم مخاطبان و منتقدان را مجذوب خود کند. او فراتر از پرده سینما، به یک الهامبخش برای میلیونها نفر تبدیلشده بود که زندگی و کارنامهاش، فصلی درخشان و پربار در تاریخ سینما به شمار میرود.
از لسآنجلس تا صحنههای برادوی
دایان هال در پنجم ژانویه ۱۹۴۶ در لسآنجلس، کالیفرنیا، چشم به جهان گشود. پدرش مهندس عمران و مادرش خانهدار بود و دایان از همان دوران نوجوانی علاقه شدید خود را به هنر و بازیگری نشان داد. او در دبیرستان سنت آن، فعالیتهای هنری خود را آغاز کرد و پس از اتمام تحصیلات، برای دنبال کردن رؤیای بازیگری به شهر پرهیاهوی نیویورک مهاجرت کرد.
در نیویورک، دایان نام خانوادگی مادرش، «کیتون» را برای خود برگزید تا از بازیگر دیگری با نام دایان هال متمایز شود. او با پشتکار فراوان در کلاسهای بازیگری «سندفورد مایزنر» شرکت کرد و خیلی زود استعدادش درصحنههای تئاتر برادوی کشف شد.
اولین حضور حرفهای دایان کیتون در برادوی، در سال ۱۹۶۸ و با نمایش موزیکال «مو» رقم خورد، جایی که او در نقشهای مکمل به روی صحنه رفت و اولین جرقههای درخشش او دیده شد.
وودی آلن و تولد یک ستاره
نقطه عطف و مهمترین فصل در کارنامه هنری کیتون، بدون شک، آغاز همکاری او با وودی آلن، کارگردان، نویسنده و بازیگر برجسته سینما بود. این همکاری از سال ۱۹۶۹ و با نمایش «بازی کن دوباره، سم»، در برادوی آغاز شد، جایی که کیتون در کنار آلن نقشآفرینی کرد. هنرنمایی بینظیر و دیالوگهای پرشور این دو نفر روی صحنه، به حدی جذاب بود که خیلی زود به سینما نیز راه یافت. اولین فیلم سینمایی آنها، اقتباسی از همین نمایش در سال ۱۹۷۲ بود.
اما اوج این همکاری در سال ۱۹۷۷ با شاهکار «آنی هال» رقم خورد. این کمدی رمانتیک هوشمندانه و پیشرو، نهتنها قواعد ژانر را بازنویسی کرد و جایزه اسکار بهترین فیلم را از آن خود ساخت، بلکه برای دایان کیتون نیز اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن را به ارمغان آورد.
شخصیت «آنی هال» با آن لباسهای خاص (شامل کت و شلوارهای گشاد، کراوات، جلیقه و کلاههای لبهدار)، عینک بزرگ و سبک گفتار متمایزش که پر از مکث و من و من کردن بود، بهسرعت به یک نماد فرهنگی و مد در آن دوران تبدیل شد.
دایان کیتون با این نقش، نهتنها تواناییهای کمدی و دراماتیک خود را به نمایش گذاشت، بلکه تصویری جدید از زن مدرن، مستقل و درعینحال آسیبپذیر را ارائه کرد. این نقش، او را به شهرت جهانی رساند و جایگاه او را بهعنوان یک ستاره تثبیت کرد.
تنوع در نقشها و تثبیت استعداد
پس از موفقیت خیرهکننده «آنی هال»، دایان کیتون خود را محدود به یک ژانر یا نوع خاصی از نقشها نکرد. او با جسارت و انتخابهای هوشمندانه، به دنبال چالشهای جدید رفت و تنوع و عمق بینظیری را به کارنامه هنری خود افزود.
یکی از برجستهترین نقشآفرینیهای او پیش از «آنی هال»، در حماسه ماندگار فرانسیس فورد کاپولا، «پدرخوانده» (۱۹۷۲) و دنباله آن «پدرخوانده: قسمت دوم» (۱۹۷۴) بود.
دایان کیتون در نقش «کی آدامز کورلئونه»، همسر مایکل کورلئونه (آل پاچینو)، تصویری قدرتمند از زنی ارائه داد که در دام یک دنیای خشن و بیرحم گرفتارشده و تلاش میکند تا انسانیت خود را حفظ کند. این نقش، اوج تواناییهای دراماتیک کیتون را نشان داد.
دایان کیتون در ادامه، با فیلمهایی نظیر «قرمزها» (۱۹۸۱)، به کارگردانی و بازی وارن بیتی، بار دیگر نامزد جایزه اسکار شد و توانایی خود را در به تصویر کشیدن شخصیتهای پیچیده تاریخی اثبات کرد. کیتون در دهههای بعدی نیز به درخشش خود ادامه داد.
در کمدیهایی نظیر «باشگاه همسران اول» (۱۹۹۶) در کنار گلدین هاون و بت میدلر، توانایی خود را در ژانر کمدی دوباره به اثبات رساند و مخاطبان را به خنده واداشت. فیلم «چیزی باید بدهد» (۲۰۰۳) که در آن با جک نیکلسون همبازی بود، یکی دیگر از کمدیهای رمانتیک موفق او بود که برایش نامزدی اسکار و جایزه گلدن گلوب را به ارمغان آورد.
در این فیلم، او بار دیگر ثابت کرد که قدرت ستارهای و جذابیت او در سنین بالاتر نیز همچنان پابرجا بود.
دایان کیتون بهعنوان یک آیکون مد
یکی از جنبههای جداییناپذیر و شاید حتی نمادین دایان کیتون، سبک لباس پوشیدن خاص و متمایز او بود. او هرگز دنبالهرو مد روز نبود، بلکه همواره سبک شخصی خود را خلق کرد. استفاده از کت و شلوارهای مردانه گشاد، کراوات، جلیقهها، یقهاسکیها و کلاههای لبهدار، امضایی خاص به استایل او بخشید و او را به یک آیکون مد منحصربهفرد تبدیل کرد.
این سبک، نهتنها در فیلمهایش (که «آنی هال» بارزترین نمونه آن است) بلکه در فرش قرمز و زندگی شخصیاش نیز نمود پیدا کرده بود. کیتون با این انتخابهای جسورانه، پیامی از اعتمادبهنفس، استقلال و رهایی از قیدوبندهای جنسیتی رایج را مخابره میکرد.
دایان کیتون ثابت کرد زیبایی و شیکپوشی میتواند در عین راحتی و اصالت نیز وجود داشته باشد و تأثیر بسزایی بر صنعت مد و نحوه لباس پوشیدن زنان داشته باشد.
فراتر از بازیگری
دایان کیتون تنها یک بازیگر نبود؛ او یک هنرمند چندوجهی بود که استعدادهایش در عرصههای مختلف نمود پیداکرده بود. او در زمینه کارگردانی نیز فعال بود و چندین مستند و فیلم تلویزیونی را کارگردانی کرده بود، ازجمله مستند «بهشت» (۱۹۷۸) که به بررسی دیدگاههای مختلف درباره زندگی پس از مرگ میپردازد.
علاقه دایان کیتون به هنر عکاسی نیز بر کسی پوشیده نیست. کیتون چندین کتاب عکس منتشر کرد که نشاندهنده نگاه هنری و کنجکاو او نسبت به جهان اطرافش است. کتابهای او، ازجمله خاطرات شخصیاش «دوباره و دوباره» (۲۰۱۱)، دریچهای به دنیای درونی و افکار این هنرمند بزرگ میگشایند.
زندگی شخصی و میراث ماندگار
دایان کیتون همواره در مورد زندگی شخصی خود محتاط بود، او هرگز ازدواج نکرد و دو فرزندخوانده دارد که آنها را با عشق و علاقه فراوان بزرگ کرده بود. کیتون همچنین یک فعال پرشور در زمینه حفظ محیطزیست و نگهداری از بناهای تاریخی است و در پروژههای متعددی در این زمینه شرکت داشته و صدای خود را برای این اهداف بلند کرده بود.
دایان کیتون با کارنامهای درخشان، شخصیتی کاریزماتیک و سبکی بیبدیل، خود را بهعنوان یکی از ماندگارترین و تأثیرگذارترین چهرههای هالیوود تثبیت کرده است.
او نهتنها با نقشآفرینیهایش، بلکه با دیدگاههایش نسبت به زندگی، مد و هنر، الهامبخش نسلهای بعدی بازیگران، سینماگران و حتی زنان در سراسر جهان بوده است.
میراث او، فراتر از جوایز و افتخارات سینمایی، در قلوب و اذهان مخاطبانی است که با هر بار تماشای فیلمهایش، با جادو و عمق هنر سینما و البته با قدرت و ظرافت دایان کیتون، همراه میشوند. دایان کیتون، واقعاً شمایلی بیبدیل است.
لبخندی که خاموش نخواهد شد
کیتون با لبخند گرم و حضور پرانرژیاش، دههها بر پرده سینما درخشید. او با نگاهی شوخطبعانه به زندگی و پیری میگفت: «با بالا رفتن سن، زندگی آسانتر میشود. چون دیگر چیزی برای از دست دادن نداری. این حقیقت است، باید با آن روبهرو شوی.»
حمیده وطنی
حمیده وطنی گرگری کارشناس ارشد پژوهش هنر، نویسنده و منتقد سینما، فعالیت پژوهشی خود را با نشریه علمی پژوهشی نگره بهعنوان مدیر داخلی نشریه و فعالیت رسانهای سینمایی را با ماهنامه سینما آغاز کرد مقالات او در نشریات متعددی ازجمله مهر، سینما ویدئو، روزنامه اعتماد ... چاپشده است، او پیشتر دبیر تحریریه نشریه «دایره» بود و هماکنون دبیر تحریریه رسانه رسمی فرهنگی هنری سلیس نیوز و دبیر سرویس سینمایی است.
