خبرنگاری اولیه، هر گزارش، صرف‌نظر از محتوای آن، باید بتواند به پنج پرسش اساسی پاسخ دهد: که (چه کسی)،، کجا (مکان)، کِی (زمان)، چه (ماهیت) و چرا (چگونه).
چرا ذکر این پنج عنصر ضروری است؟ زیرا بدون این عناصر گزارشگر نمی‌تواند واقعه‌ای را بدون ابهام و شفاف به خواننده یا شنونده و بیننده منتقل کند.
درواقع این پنج عنصر به خبرنگار کمک می‌کند تا بتواند به سؤالات اساسی در مورد هر خبری که کار کرده پاسخ بدهد. هر خبری که یکی از این عناصر را نداشته باشد، ناقص است و برای مخاطب سؤال ایجاد می‌کند.
یک: که؟ (چه کسی؟)
«که» شامل فرد یا افراد، چیز یا چیزهایی می‌شود که در وقوع خبر دخالت داشته‌اند. مثال:
وزیر بهداری در بیمارستان بستری شد (که: وزیر بهداری) یا: مجسمه میدان فردوسی تغییر یافت. (که: مجسمه فردوسی)
دو: کِی؟
زمان شاید مهم‌ترین عنصر خبر باشد، زیرا اکثر مواقع زمان وقوع، خود، حائز اهمیت است. گاهی اوقات ذکر جزئیات زمان هم از اهمیت برخوردار می‌شود. مثال:
روز ۱۳ فروردین، در ساعت دو و بیست دقیقه بعدازظهر، براثر بارش ناگهانی و شدید باران در طاق‌بستان سیل جاری شد.
یا: از پائیز سال آینده ساعت‌ها در ایران به جلو کشیده نمی‌شود.
سه: کجا؟
محل وقوع رویداد یکی دیگر از عناصر اساسی خبر است. محل وقوع تا حد ممکن باید دقیق باشد. مثال:
آزمایشگاه دانشکدۀ داروسازی تهران آتش گرفت.
چهار: چه؟ (ماهیت)
ماهیت رویداد عنصری از خبر است که می‌تواند چندوجهی یا چند جنبه داشته باشد. مهم‌ترین جنبه باید ابتدا ذکر شود. مثال:
کنکور سراسری برگزار شد. امسال دو میلیون نفر در کنکور شرکت کردند که از میان آن‌ها ۱۷۶ هزار نفر به دانشگاه‌ها راه خواهند یافت.
پنج: چرا؟
عنصر پنجم درواقع دو بخش دارد یکی شامل چرایی وقوع است و دیگری چگونگی آن. مثال:
دبیر کل سازمان ملل به مناسبت سالگرد تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر سخنرانی کرد.
تفکیک خبر از تفسیر
یکی از مهم‌ترین خطرهایی که از اهمیت و ارزش «خبر» می‌کاهد، ترکیب کردن آن با «تفسیر» و «اظهارنظر»های شخصی یا گروهی است. این کار اگر هم به‌منظور گمراه کردن خواننده یا شنونده انجام نشود، به چنین نتیجه‌ای منتهی می‌شود و نوعی خبر جعلی به شمار می‌رود.
خبرنگار باید دقت کند نوشتن «خبر» دقیقاً همان‌طور باشد که روی‌داده است، نه آن‌طور که نویسنده یا ناشر خبر مایل بوده‌اند روی بدهد. «خبر» درعین‌حال نشان‌دهنده امانت و درستکاری خبرنگار یا خبرگزاری هم هست. برای تمیز خبر از تفسیر، باید بگوییم تفسیر و اظهارنظر عبارت است از قضاوت و استنباط شخصی یا گروهی در مورد یک واقعه یا حادثه. ترکیب چنین اظهارنظر یا قضاوتی هم از تأثیر و ارزش خبر می‌کاهد و هم اعتماد خواننده را تضعیف می‌کند.
نوعی از تفسیر و اظهارنظر دربارۀ خبر گاهی در قالب تحلیل خبر انتشار می‌یابد که سعی می‌کند با پرداختن به نظرات مختلفی که موردقبول نویسنده است، به «چرایی» یک واقعه پاسخ دهد؛ و در این صورت باید حتماً جدای از خبر نوشته شود و به صورتی روشن و قابل‌تشخیص از خبر جدا شود. تشریح خبر البته توصیف جزئیات خبر را در برمی‌گیرد و متفاوت از تفسیر یا تحلیل و اظهارنظر است.
چه ارزش‌هایی در خبر مهم است؟
- شمول خبری: خبری مهم است که تعداد بسیاری از مردم را در بربگیرد. مثلاً گران شدن یا ارزان شدن کالاهای موردنیاز مردم.
- برخوردهای اجتماعی، سیاسی و نظامی: درگیری‌هایی که میان گروه‌های اجتماعی، قومی، مذهبی، ملی و جز آن صورت می‌گیرد، از طریق دعواهای اعتقادی یا رسانه‌ای یا نظامی و غیرازآن.
- استثناءها: این نوع خبرها شامل مواردی از خبر است که به‌ندرت اتفاق می‌افتد، مانند زمین‌لرزه، جنگ، اختراع، اکتشاف، آتش‌سوزی و دزدی‌های بزرگ.
- چهره‌های مشهور: اخبار مربوط به این دسته از مردم برای عموم جالب‌توجه است. مثلاً ازدواج یک چهرۀ معروف ورزشی یا سینمایی.
- اخبار محلی یا کشوری: با توجه به رسانه‌ای که خبر برای آن تهیه می‌شود، اخبار محلی یا کشوری و یا مناطق مرزی از اهمیت برخوردارند.
سبک‌های خبری
در سال‌های اخیر با گسترش بی‌سابقه رسانه‌های جمعی و افزایش تریبون‌های خبری که تا دهه گذشته وجود نداشتند، نوع نگرش به «خبر» و ارزش‌های خبری تا حدودی تغییریافته و با تداخل «خبر» با «تفسیر»، «خبر» بیشتر به سمت «سرگرمی[۱]» حرکت کرده است.
این در حدی است که در اوایل سال جاری میلادی (۲۰۲۲) وکیل یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های خبری در پاسخ به شکایت یک مؤسسه تولید دستگاه‌های شمارش آراء که از سوی آن شبکه متهم به دست‌کاری در آن‌ها شده بود، در دادگاه ادعا کرد که شبکه موکلش بنگاه خبری نیست، بلکه یک شبکه تفریحی و سرگرمی است و نباید آن را جدی گرفت!
[۱]. Entertainment
