روی خوش اسکار به فیلم‌ها و سینماگران خارجی
هرچند تعداد نامزدی یک فیلم در جوایز اسکار تضمینی برای موفقیت نیست و همین دو سال پیش فیلم «مانک» ساخته دیوید فینچر باوجود بیشترین تعداد نامزدی -در ۱۰ رشته – فقط دو جایزه فنی گرفت، اما نمی‌توان انکار کرد کاندیداتوری فیلم مستقل «همه‌چیز، همه‌جا، به‌یک‌باره» در ۱۱ رشته قابل‌توجه‌ترین نکته فهرست نامزدهای امسال است. از سوی دیگر سهم قابل‌توجه آثار سینمایی غیر آمریکایی در این لیست می‌تواند گرایش ادامه‌دار آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا را به نمایش بگذارد.
این گرایش ابتدا با ظهور جنبش «می‌تو» در سال‌های اخیر به زنان سینماگر و فیلم‌های با محوریت زنان بهای بیشتری داد و در ادامه اقلیت‌های جنسیتی و نژادی را هم دربرگرفت. شعار انتقادی «اسکار بیش‌ازحد سفید است» باعث شد که تعداد نامزدها و برندگان رنگین‌پوست در جوایز اسکار مدام بیشتر شود.
آکادمی علوم و هنرهای سینمایی به‌عنوان برگزارکننده جوایز اسکار در چند سال اخیر تعداد اعضایش را بیشتر کرد و سهم بیشتری برای اقلیت‌ها و سینماگران خارجی در نظر گرفت تا به مطالبه «تنوع» موردنظر فعالان اجتماعی پاسخ دهد.
هرچند که این فعالان معتقدند همچنان در صنعت سینمای آمریکا نابرابری وجود دارد و سفیدپوست‌ها و مردان در زمینه‌هایی مانند فرصت شغلی و دستمزد هنوز امتیازهای ویژه دارند. با غیبت کامل زنان در رشته بهترین کارگردانی اسکار امسال احتمالاً این بحث‌ها دوباره بالا خواهد گرفت. در میان ۱۰ فیلم کاندیدا شده برای اسکار بهترین فیلم هم فقط نام یک کارگردان زن دیده می‌شود.
روی خوش اسکار به فیلم‌ها و سینماگران خارجی
پیشتاز فهرست نامزدها، فیلم علمی-تخیلی «همه‌چیز، همه‌جا، به‌یک‌باره» به کارگردانی دنیل کوان و دنیل شینرت – که لقب «دنیل‌ها» دارند و این دومین فیلم بلند آن‌هاست – با بودجه ۲۵ میلیون دلاری ساخته‌شده و نقش اصلی آن را میشل یئو بازیگر مالزیایی تبار مشهور بازی می‌کند و از زمان اکران موردتوجه منتقدان بوده است.
او هفته گذشته جایزه بهترین بازیگر زن نقش اصلی فیلم کمدی یا موزیکال گلدن گلوب را به دست آورد و حالا برای نخستین بار کاندیدای اسکار شده است.
رشته‌های بهترین فیلم، کارگردانی، فیلم‌نامه غیر اقتباسی ازجمله دیگر نامزدی‌های این فیلم است و دیگر اتفاق قابل‌توجه آن‌که علاوه بر خانم یئو، سه بازیگر دیگر «همه‌چیز، همه‌جا، به‌یک‌باره» در رشته‌های بهترین بازیگر زن و مرد نقش مکمل کاندیدای دریافت جایزه شده‌اند که دو تن از آنها آسیایی‌تبارند.
اما این فقط آسیایی‌ها نیستند که امسال موردتوجه اعضای آکادمی قرارگرفته‌اند. فیلم‌ها و کارگردانان اروپایی هم حضوری فراتر از انتظار در فهرست نامزدهای اسکار دارند. «در جبهه غرب خبری نیست» نماینده آلمان در رشته بهترین فیلم بین‌المللی توانسته علاوه بر این بخش در هشت رشته دیگر -ازجمله بهترین فیلم- هم نامزد دریافت جایزه شود و با کاندیداتوری در ۹ رشته دومین فیلم پیشتاز باشد.
فیلم سوئدی «مثلث اندوه» به کارگردانی روبن اوستلوند که چند ماه پیش جایزه نخل طلای جشنواره فیلم کن را برد، در اتفاقی قابل‌توجه در رشته‌های بهترین فیلم، کارگردانی و فیلم‌نامه غیر اقتباسی کاندیدا شده است.
بخصوص حضور در میان نامزدهای بهترین کارگردانی در کنار فیلم‌سازان سرشناس مانند استیون اسپیلبرگ و تاد فیلد، پیشرفتی قابل‌توجه برای فیلم‌ساز سوئدی به شمار می‌رود.
دیگر اروپایی‌های موفق امسال اهل ایرلند هستند و در رأس آنها مارتین مک‌دونا، نویسنده و کارگردان کمدی سیاه «بنشی‌های اینیشرین». این فیلم مانند «در جبهه غرب خبری نیست» در ۹ رشته ازجمله بهترین فیلم، کارگردانی و فیلم‌نامه غیر اقتباسی نامزد دریافت جایزه شده است. سه نامزدی این فیلم هم به دو بازیگر ایرلندی تعلق دارد؛ کالین فارل در رشته بهترین بازیگر مرد نقش اول، برندان گلیسن در رشته بهترین بازیگر مرد نقش مکمل و کری کاندن در رشته بهترین بازیگر زن نقش مکمل.
این فیلم آقای مک‌دونا که پیش از ورود به سینما، نمایشنامه‌نویس و کارگردان مشهوری در تئاتر بوده است، در گلدن گلوب امسال جایزه بهترین فیلم موسیقی یا موزیکال را به دست آورد و یکی از مهم‌ترین بخت‌های اسکار ۲۰۲۳ در رشته‌های اصلی و مهم است. پل مسکال دیگر بازیگر ایرلندی است که امسال به شکل غافلگیرکننده‌ای نامزد اسکار شده است، برای بازی در درام «ضد آفتاب» ساخته شارلوت ولز در رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد.
برای تکمیل شدن موفقیت ایرلندی‌ها، امسال «دختر ساکت» نماینده این کشور در رشته بهترین فیلم بین‌المللی توانست به جمع پنج نامزد نهایی راه یابد و باید با رقبای سرسختی مانند «در جبهه غرب خبری نیست» و «آرژانتین، ۱۹۸۵» -که جایزه بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب امسال را برد- رقابت کند.
اسامی غافلگیرکننده
هرچند «خانواده فیبل‌من» ساخته جدید استیون اسپیلبرگ در هفت رشته نامزد دریافت جایزه است، اما نسبت به پیشتازهای فهرست با استقبال سردی مواجه شده است. اهدای جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم درام به این درام خانوادگی که بر اساس خاطرات دوران کودکی سازنده سرشناسش ساخته‌شده، این گمان را تقویت می‌کرد که آقای اسپیلبرگ بعد از سال‌ها در اسکار هم مدعی اصلی باشد.
طی سال‌های اخیر نام او بیشتر گرم‌کننده محفل نامزدها بوده و آخرین باری که اسکار برد، به سال ۱۹۹۹ و دریافت جایزه بهترین کارگردانی برای «نجات سرباز رایان» برمی‌گردد. این هفتمین نامزدی او در این جوایز بعدازآن فیلم جنگی به‌یادماندنی به شمار می‌رود. اگر او بتواند با «خانواده فیبل‌من» چهارمین اسکار زندگی‌اش را ببرد، نخستین بار در قرن ۲۱ است که چنین موفقیتی کسب می‌کند.
از سوی دیگر، غیبت پل دانو بازیگر اصلی این فیلم در رشته نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول مرد می‌تواند مایه دلسردی او و سازنده فیلم باشد؛ بخصوص که منتقدان می‌گویند این‌یکی از بهترین بازی‌های کارنامه پل دانو است. در مقابل، میشل ویلیامز برای بازی در همین فیلم نامزد اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن شده است.
دیگر نکته غافلگیرکننده فهرست نامزدهای اسکار ۲۰۲۳، حضور آنا دی آرماس بازیگر کوبایی تبار در جمع کاندیداهای بهترین بازیگر زن نقش اول است که برای حضور در فیلم «بلوند» و در نقش مرلین مونرو ستاره افسانه‌ای دوران کلاسیک هالیوود رقم خورده است. ۲۴ ساعت قبل‌تر، او برای همین فیلم نامزد جایزه «رَزی» -ملقب به تمشک طلایی- به‌عنوان بدترین بازیگر زن سال شد و حضور هم‌زمان در دو فهرست، یکی از عجایب امسال است.
غیبت بازیگران سیاه‌پوست در دو رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن دیگر نکته بحث‌برانگیز فهرست نامزدهای امسال است. گزینه‌هایی مانند وایولا دیویس با فیلم «پادشاه زن» شانس کاندیداتوری داشتند که نادیده گرفته شدند. هرچند آنجلا بست برای بازی در قسمت دوم «پلنگ سیاه» محصول مارول کاندیدای اسکار بهترین بازیگر زن نقش مکمل شده است.
علاقه‌مندان تام کروز هم امید زیادی داشتند فوق ستاره تمام‌نشدنی فیلم‌های اکشن با قسمت دوم «تاپ گان» نامزد اسکار بازیگری شود که این اتفاق رخ نداد.
سال خوب دنباله‌ها، سال بد نتفلیکس و آمازون
سه فیلم که دنباله آثار موفق پرفروش سال‌های گذشته بودند، امسال در جمع نامزدها حضور قابل‌توجهی دارند؛ «پلنگ سیاه: واکاندا ابدی» با شش نامزدی، «تاپ گان: ماوریک» با پنج نامزدی و «آواتار ۲: راه‌آب» با چهار نامزدی. نکته جالب آن‌که قسمت دوم «پلنگ سیاه» در جمع ۱۰ کاندیدای بهترین فیلم نیست و دو فیلم دیگر حضور دارند.
البته نامزدی در چهار رشته شکستی بزرگ برای جیمز کامرون خالق دنیای «آواتار» است، چون قسمت اول فیلم در اسکار ۲۰۱۰ نامزد ۱۰ جایزه شده بود که البته رقابت را در رشته‌های اصلی به فیلم «قفسه درد» ساخته کاترین بیگلو -همسر سابق جیمز کامرون- واگذار کرد.
امسال هرچند «راه‌آب» در گیشه رکوردشکنی کرد و نام جیمز کامرون به‌عنوان پول‌سازترین فیلم‌ساز تاریخ به نقطه‌ای دست‌نیافتنی رسید، اما ظاهراً اعضای آکادمی این دنباله را به‌اندازه فیلم اول نپسندیده‌اند و خود او هم در بین نامزدهای بهترین کارگردانی حضور ندارد.
افول پلتفرم‌های عرضه آنلاین فیلم
اما نتفلیکس و سایر پلتفرم‌های عرضه آنلاین فیلم و سریال بعد از یک دوره رونق در جوایز سینمایی آمریکا، امسال به بن‌بست خوردند. تنها محصول موفق نتفلیکس در اسکار امسال «در جبهه غرب خبری نیست» به شمار می‌رود و «گلس آنین» و «پینوکیو» دیگر محصولات مهم سال این غول استریمینگ هرکدام فقط در یک‌رشته نامزد اسکار شدند.
در رشته بهترین فیلم که ده نامزد دارد، فقط فیلم آلمانی «در جبهه غرب خبری نیست» به‌عنوان یکی از محصولات شرکت‌های پخش آنلاین حضور دارد و درمجموع سهم نتفلیکس، آمازون پرایم و اپل -به‌عنوان اصلی‌ترین پلتفرم‌های آنلاین- از ۳۷ نامزدی در اسکار سال گذشته به ۱۹ نامزدی اسکار امسال سقوط کرده است.
این می‌تواند خبر خوبی برای طرفداران عرضه فیلم روی پرده سینما باشد، بخصوص فیلم‌سازانی مانند استیون اسپیلبرگ و کریستوفر نولان که به شکل علنی گفته‌اند فیلم را باید در سالن سینما دید، نه روی صفحه کوچک کامپیوتر یا دیگر دستگاه‌های دیجیتال. آقای اسپیلبرگ حتی قبلاً مخالفت خود با مشارکت دادن محصولات پلتفرم‌های آنلاین در جوایز سینمایی مهم را علنی کرده بود.
به نظر می‌رسد با فروکش کردن تأثیر همه‌گیری کووید-۱۹ بر صنعت سینما و استقبال سینما دوستان سراسر جهان از بازگشت به فیلم دیدن در سینماها، ماه‌عسل پلتفرم‌های عرضه آنلاین در رویدادهای سینمایی به پایان رسیده است. این شرکت‌ها در دو سالی که همه‌گیری دنیا را تحت تأثیر قرار داده بود، علاوه برافزایش تولید سریال، نقش مهم‌تری در معادلات صنعت سینمای دنیا و جوایز و جشنواره‌ها به دست آورده بودند.
درهرصورت، با این ترکیب نامزدها در اسکار ۲۰۲۳ دو سناریو اصلی محتمل است؛ یکی تکرار موفقیت فیلم کره‌ای «انگل» برای «همه‌چیز، همه‌جا، به‌یک‌باره» به‌عنوان فیلمی تولیدشده خارج از جریان استودیویی هالیوود و با محوریت شخصیت‌های آسیایی و دوم، تقسیم جوایز بین چند فیلم، مانند آنچه در دو دوره اخیر رخ داد و فاتح مطلق میان برندگان وجود نداشت.
باید این نکته را هم در نظر داشت که در دو دوره اخیر دو زن فیلم‌ساز اسکار بهترین کارگردانی را به خانه بردند؛ کلویی ژائو و جین کمپیون. امسال قطعاً چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد، چون هیچ زنی در جمع نامزدهای کارگردانی وجود ندارد.
