سیمای مرد هنرآفرین
آتیلا پسیانی، بازیگر مطرح و سرشناس تئاتر، سینما و تلویزیون سرانجام پس از تحمل یک دوره بیماری روز ۱۴ مهر در فرانسه درگذشت و پیکرش پس از بازگشت به ایران در قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد.
آتیلا پسیانی متولد ۱۰ اردیبهشت ۱۳۳۶ و فرزند جمیله شیخی، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون بود. او که فارغ‌التحصیل کارگردانی و بازیگری تئاتر بود، فعالیت حرفه‌ای خود را از پیش از انقلاب و با بازی در تئاتر آغاز کرد، اما عمده فعالیت‌های حرفه‌ای او پس از انقلاب بوده است.
آتیلا پسیانی در دهه ۱۹۷۰ میلادی و طی سفر پیتر بروک، کارگردان برجسته تئاتر بریتانیایی در کارگاه‌های او شرکت کرد.
بازیگری در سینما
وی بازیگری در سینما را از سال ۱۳۶۰ و با نقش‌آفرینی در فیلم «عفریت» فرشید فلک نازی آغاز کرد. او سپس در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ شمسی در آثار سینمایی مهمی همچون «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ، «مسافران» بهرام بیضایی، «دو زن» تهمینه میلانی، «نسل سوخته» رسول ملاقلی‌پور و «آواز قو» سعید اسدی به نقش‌آفرینی پرداخت.
دهه ۱۳۸۰ خورشیدی پرکارترین دوره کاری او در سینما بود. وی در این سال‌ها در آثار مشهور و محبوبی چون «شام آخر» فریدون جیرانی، «گاوخونی» بهروز افخمی، «گاهی به آسمان نگاه کن» کمال تبریزی، «آتش‌بس» تهمینه میلانی، «سه زن» منیژه حکمت و «دوزخ، برزخ، بهشت» بیژن میرباقری نقش‌های به‌یادماندنی را ایفا کرد.
آتیلا پسیانی در دهه ۱۳۹۰ و ۱۴۰۰ شمسی نیز در بسیاری از آثار پرمخاطب سینما ایران همچون «سیانور» بهروز شعیبی، «سرخ‌پوست» نیما جاویدی و «جاده قدیم» منیژه حکمت بازی کرد.
بازی در سریال‌های تلویزیونی
اما فعالیت‌های آتیلا پسیانی به سینما خلاصه نمی‌شود. او حضوری پررنگ و جدی در تلویزیون ایران داشت و در پرطرفدارترین و برجسته‌ترین سریال‌های ایرانی به نقش‌آفرینی پرداخت.
از نقش‌آفرینی‌های به‌یادماندنی او در سریال‌های تلویزیونی می‌توان به بازی در سریال «زیر تیغ» به کارگردانی محمدرضا هنرمند، «آپارتمان» به کارگردانی اصغر هاشمی و «راه بی‌پایان» به کارگردانی همایون اسعدیان اشاره کرد.
بازیگری تکنیکی
آتیلا پسیانی طی حدود پنج دهه فعالیت با طیف گسترده‌ای از کارگردانان کار کرد. فرزاد مؤتمن پسیانی را «بازیگری تکنیکی با تمرکزی بالا درصحنه» دانست که قادر بود «نقش‌های پیچیده و روان‌شناختی را به‌گونه‌ای ادراک‌پذیر بازی کند».
تئاتر تجربی حرفه‌ای
آتیلا پسیانی از معدود بازیگرانی است که به‌رغم شهرت و محبوبیت در جریان اصلی سینما و تلویزیون ایران، هرگز حضور در تئاتر را ترک نکرد. او با تأسیس گروه تئاتر بازی، «تئاتر تجربی حرفه‌ای» را غنا بخشید و باعث توسعه و جریان سازی مطلوبی در تئاتر ایران و روند پیشرفت آن شد.
کشف و شهود
«یک‌چیزهایی هست که برایم روشن است، اصلاً به شکل خیلی ملموس، نوع زندگی؛ یعنی وقتی کار تصویر انجام می‌دهم، ترکیبی از کشف و شهود و حرفه‌ام را انجام می‌دهم ولی وقتی کار تئاترم را انجام می‌دهم، صرفاً کشف و شهود است. دیگر آن بخش از حرفه، همانی است که پشت این کشف و شهود قرار دارد، به‌عنوان یک حمایت‌کننده قوی».
تئاتر برای پسیانی همیشه امری جدی و مهم بود. او کار با بسیاری از هنرمندان این عرصه را از پیتر بروک بریتانیایی در دهه ۵۰ شمسی گرفته تا کارگردانان جوانی چون آروند دشت آرای و جابر رمضانی در سال‌های اخیر تجربه کرده بود.
کارگاه نمایش
آتیلا پسیانی در گفت‌وگویی از ریشه بازیگری‌اش در کارگاه نمایش سخن گفته است. «ما در کارگاه نمایش زمان‌های خیلی زیادی را با تئاتر سر می‌کردیم. حالت کارمندی را نداشتیم که هفت، هشت ساعت سرکار باشد و بعد برود. حتی این‌جور هم نبود که فقط نمایشی را تمرین کنیم، بلکه، چه در حالت تولید کردن نمایشی بودیم، چه نبودیم، همیشه تمریناتمان جاری و ساری بود و مرتب کار بدنی و موسیقی می‌کردیم. همه کارهایی که به شکل مستقیم و غیرمستقیم به بازیگری ربط پیدا می‌کرد را انجام می‌دادیم و ساعت‌های بی‌پایان گفت‌وگوهایی داشتیم درباره تمامی پیشنهاد‌هایی که از بسیاری از آدم‌هایی که بازیگری را می‌شناختند به ما می‌شد برای اینکه فلان نمایش یا فیلم را ببینیم. در کنار این‌ها، چه در کارگاه نمایش و چه زمانی که از طریق کارگاه نمایش در جشن هنر شیراز شرکت می‌کردیم، ورک‌شاپ‌های فراوانی هم با هنرمندان خارجی که بهترین‌های زمان خودشان بودند داشتیم.»
نقش آتیلا پسیانی در بین‌المللی شدن تئاتر ایران
آروند دشت آرای که در سال ۱۳۹۵ در اثری با عنوان «باغبان مرگ» به نویسندگی محمد چرم شیر با آقای پسیانی همکاری کرده بود، درباره او می‌‌گوید: «جایگاه آتیلا پسیانی ازنظر تأثیرگذاری در تئاتر امروز ما، بسیار بلند است. جایگاه او در بین‌المللی شدن تئاتر ایران است. گروه او از اولین گروه‌هایی بود که بین‌المللی شد و در خارج از ایران اجرا کرده و تئاتر ایران را معرفی کرده است. در کتاب‌هایی که درباره تئاتر ایران نوشته‌شده، اسم گروه تئاتر بازی و آتیلا پسیانی ثبت‌شده است. او پیش از انقلاب یک جریان متفاوت را شروع می‌کند و این همان میراثی است که بعدتر به گروه‌های دیگر می‌رسد، یعنی فرهنگ کمپانی و گروه داشتن. گروه تئاتر بازی با توجه به شکل و ریخت‌شناسی و شمایل خودش جزو اولین شکل‌هایی بوده که می‌شده به‌عنوان یک گروه منسجم روی آن اسم گذاشت.»
آروند دشت آرای می‌افزاید: «اگر بخواهیم تمام تئاتر آتیلا پسیانی را در یک کلمه خلاصه کنیم، به نظر می‌رسد آن کلمه تجربه است؛ تجربه‌ای که در هر نمایش شکل و فرم جدیدی دارد که باعث می‌شود از نمایش قبلی متفاوت باشد. درباره این تجربه‌گرایی بگویید.»
آتیلا پسیانی در سال ۱۳۵۶ با فاطمه نقوی آشنا شد و سال بعد با او ازدواج کرد. ماحصل این ازدواج دو فرزند است؛ ستاره و خسرو که هر دو درزمینهٔ بازیگری فعال هستند.
آخرین حضور زنده‌یاد آتیلا پسیانی در سریال «بی‌گناه» ساخته مهران احمدی در شبکه نمایش خانگی است.
حمیده وطنی
حمیده وطنی گرگری کارشناس ارشد پژوهش هنر، نویسنده و منتقد سینما، فعالیت پژوهشی خود را با نشریه علمی پژوهشی نگره به‌عنوان مدیر داخلی نشریه و فعالیت رسانه‌ای سینمایی را با ماهنامه سینما آغاز کرد مقالات او در نشریات متعددی ازجمله مهر، سینما ویدئو، روزنامه اعتماد ... چاپ‌شده است، او پیش‌تر دبیر تحریریه نشریه «دایره» بود و هم‌اکنون دبیر تحریریه رسانه رسمی فرهنگی هنری سلیس نیوز و دبیر سرویس سینمایی است.
