جست‌وجوی حرکت‌های انسانی
پگی آهوش هنرمند و فیلم‌ساز تجربی آمریکایی است که این روزها نمایشگاه مرور بر آثارش در گالری اسپایک آیلند شهر بریستول برپا است.
این نمایشگاه با عنوان «ماشین‌های خیال»، مفصل‌ترین نمایشگاه آثار این هنرمند در بریتانیا و اروپا است که آثاری از چهار دهه فعالیت هنری و فیلم‌سازی او را به نمایش می‌گذارد.
پگی آهوش یکی از فیلم‌سازان تجربی معاصر است بااین‌وجود تا مدت‌ها بیشتر در حاشیه درخشیده است تا در مراکز رسمی. او زاده پدری از سوریه و مادری آمریکایی در شهر پیتسبورگ، شهری صنعتی باریشه‌های عمیق در طبقه کارگر است. شهری که پیش‌ازاین اندی وارهول در آن زاده شده بود.
پگی آهوش باآنکه در دانشگاه با راهنمایی استادانی وابسته به جریان اصلی سینمای تجربی آمریکا چون تونی کنراد تحصیل کرد اما بعد از پایان تحصیل و بازگشت به شهر زادگاهش مسیری متفاوت از استادانش در پیش گرفت. او در سال‌هایی در پیتسبورگ بزرگ و مشغول به فیلم‌سازی شد که صنایع شهر رو به افول و بی‌کاری کارگران فراگیر شده بود.
خرده‌فرهنگ‌هایی مانند پانک فضای مناسبی برای بروز و تخلیه خشمی بود که جوانان از شرایط زندگی در شهر در حال سقوط در خود احساس می‌کردند. تعلق‌خاطر به جریان پانک آهوش را از پیوستن به هر آنچه به جریان اصلی هنری و تعاریف رسمی بود دورنگه داشت.
او کار فیلم‌سازی خود را با پرداختن به زندگی‌های در حاشیه شروع کرد. ابزار کارش همیشه ارزان، غیرحرفه‌ای و یا بازیافتی بوده اما در پشت این ظاهر سهل و آسان، در هر دوره زمانی به شکلی غیرمستقیم و عمیق وضعیت اجتماع و جهان را به‌نقد کشیده و مخاطبانش را به فکر واداشته است.
پگی آهوش در مصاحبه با اریکا بالسوم که این نمایشگاه را گرد هم آورده است می‌گوید: «در دوره اول فیلم‌سازی‌ام، تمرکزم بر روابط انسانی و اجتماعی در فضاهای کوچک و قابل‌کنترل اطرافم بود. خصوصاً فضاهای خصوصی و خانگی زنانه، موقعیت‌هایی که زنان به‌راحتی خود را بروز می‌دهند. من همیشه به سیاست علاقه داشتم اما هیچ‌وقت احساس نمی‌کردم برای پرداختن به موضوعات مهم اجتماعی، پختگی لازم را دارم. شاید با بالا رفتن سن و تجربه‌ام و همین‌طور تغییراتی که در فناوری به وجود آمد متوجه شدم زمینه و امکانات مناسب برای پرداختن به موضوع‌های اجتماعی را در دست دارم. مسیر فیلم‌سازی‌ام از کارهای خانگی و بسیار شخصی به موضوعات گسترده‌تر کشیده شد اما درنهایت انسان در همه آن‌ها در مرکز قرارگرفته است.»
در فضای بزرگ ورود به نمایشگاه ماشین‌های خیال مجموعه‌ای از آخرین آثار آهواش به نمایش درآمده‌اند. اثر دوپرده‌ای جدید آهوش به نام «دریای سیاه» و «آسمان در حال سقوط» بر روی دو پرده بزرگ در کنار هم بازدیدکنندگان را در لحظه ورود درگیر می‌کند.
پگی آهواش این اثر و دیگر آثار اخیر خود را با استفاده از انیمیشن‌های خبری سه‌بعدی یک شرکت تایوانی (استودیوی انیمیشن نکست) که برای کانال یوتیوب خود خبرهای روز را به‌صورت انیمیشن سه‌بعدی بازسازی می‌کند، ساخته است. استودیوی نکست در عرض سه ساعت پس از یک خبر، نسخه سه‌بعدی از حادثه را منتشر می‌کند.
این انیمیشن‌های سه‌بعدی هرچند از جهت کیفیت و ظرافت مدل‌ها تا حدی زمخت و بی جزئیات هستند، اما توانسته مخاطبان زیادی را به کانال تومو نیوز جذب کند. برای پگی آهواش که در تمام سال‌های فعالیت هنری خود، به اشکال مختلف از تصاویر بازیافتی و منابع آرشیوی که در فضای عمومی نادیده گرفته‌شده‌اند استفاده کرده است، کانال یوتیوب تومو نیوز منبع جذابی برای خلق آثاری جدید بوده است.
پگی آهوش در مصاحبه با گالری اسپایک آیلند می‌گوید: «بعد از سال‌ها تدریس در دانشگاه درباره بازسازی و دوباره‌سازی‌های تاریخی، در حال جستجو در یوتیوب بودم که با انیمیشن سه‌بعدی از صحنه کشته شدن تریون مارتین ۱۷ ساله که با شلیک جورج زیمرمن در فلوریدا به قتل رسید برخورد کردم. در این تصاویر بازسازی‌شده کم کیفیت، ابعاد سیاسی و فلسفی عمیق حادثه‌ای مهم و حساس که واکنش‌ها و چالش‌های قانونی و حقوقی بسیاری در جامعه به دنبال داشت، در حد یک کارتون یا کمیک تقلیل پیداکرده بودند. به نظرم این نمونه اغراق‌شده‌ای است ازآنچه اخبار می‌تواند با وقایع مهم انجام دهد و ازاین‌جهت اهمیت بسیاری برایم پیدا کرد. تا مدت‌ها این تصاویر را در کلاس‌هایم به‌عنوان نمونه‌هایی در بازسازی‌های معاصر نمایش می‌دادم و بعد از مدتی شروع به ساختن آثاری با استفاده از این انیمیشن‌های کم کیفیت کردم.»
دو ویدیوی دریای سیاه و آسمان در حال سقوط با دیدی آخر زمانی به آنچه از آسمان و در اعماق تاریک دریا در انتظار بشر است اثری علمی تخیلی خلق می‌کنند.
تقارن و هم‌زمانی‌ای که نتیجه نمایش هم‌زمان دو فیلم در کنار هم است، گاهی همراه با طنز و گاهی بسیار تلخ است. دریای سیاه با جمله‌ای از رمان موبی دیک هرمان ملویل آغاز می‌شود که اشاره به تلاش انسان برای چیره شدن بر طبیعت دارد: «دریای سیاه فام همچنان بالا می‌آمد و بالا می‌آمد گویی مد عظیم آن وجدان است و آن روح بزرگ جهانی به خاطر گناه و رنج طولانی در پشیمانی به سر می‌برد.»(ترجمه پرویز داریوش).
آسمان در حال سقوط بیشتر به جنبه تداخل زندگی‌های فردی و قدرت حکومت‌ها و فراگیر شدن تکنولوژی‌های ردیابی دیجیتال می‌پردازد. تصاویر زمخت سه‌بعدی از لحظه‌های تکان‌دهنده‌ای که بینندگان اخبار در سال‌های اخیر بارها دیده‌اند، یادآوری می‌کنند که چگونه اخبار می‌تواند واقعیت‌های دردناک را با تکرار و پردازش‌های تکنولوژیک از معنا خالی کند.
هم‌زمان با یادآوری لحظه‌های سیاه معاصر که حالا با کمک تکنیک انیمیشن رنگ و لعاب تازه‌ای پیداکرده‌اند، بیننده را معذب و در موقعیت جدیدی در برابر این صحنه‌های به تکرار دیده‌شده قرار می‌دهد. صحنه‌های دل‌خراشی مانند بدن بی‌جان کودک سوریه‌ای که با امواج به ساحل رسیده است و قایق‌های پرجمعیت مهاجران ازجمله صحنه‌هایی‌اند که بارها دیده‌شده‌اند اما در مواجه‌شدن دوباره با آن‌ها در قالب انیمیشن هم‌زمان احساس آشنایی و آشنایی‌زدایی در بیننده ایجاد می‌شود.
پگی آهوش در توضیح این اثر می‌گوید: «من از این لحظه‌های مهم خبری استفاده می‌کنم تا یادآوری کنم چطور در این دنیای به‌شدت مجازی شده ما خود را از این وقایع دور احساس می‌کنیم. راستش تا حدی هم از داشتن این فاصله احساس رضایت می‌کنیم چون معنی فاصله این است که قرار نیست کاری برای حل این فجایع انجام دهیم. من با این اثر نمی‌خواهم این مشکل را حل کنم اما می‌خواهم این مسئله را به شکل جدی مطرح کنم تا به آن فکر کنیم. درعین‌حال می‌خواستم به شکلی که برایم امکان‌پذیر است یک دوره تاریخی که خصوصاً را ثبت کنم.»
در کنار آثار دیگری که در آیفون‌های کوچک در سالن نمایشگاه به نمایش گذاشته‌شده‌اند، اثر چشمگیر دیگر عملیات نام دارد. این بار آهوش با چیدمان مانیتورهای روی‌هم قرارگرفته، دو روایت از عملیات کشتن اسامه بن‌لادن را به شکل هم‌زمان پیش روی بینندگان قرار می‌دهد. نیمی از مانیتورها روایت رسمی‌ای که دولت آمریکا منتشر کرده است را با تصاویر سه‌بعدی نمایش می‌دهند و نیم دیگر روایت ریالین هیل هاوس و سیمور هرش خبرنگار را نمایش می‌دهند که روایت رسمی را غیرواقعی دانسته‌اند.
پگی آهوش با کنار هم قرار دادن تصویر این دو روایت متناقض، به درهم‌آمیخته شدن تئوری‌های توطئه، افسانه واقعیت، اخبار جعلی و معوج شدن واقعیت در دوران معاصر تأکید می‌کند و اینکه چطور صنعت تصویرسازی در تلاش به واقعی نمایش دادن اخبار هم جعلی و هم واقعی در این روند دخالت دارد.
بعد از گذشتن از سالن بزرگ که دوره کارهای اخیر آهوش به نمایش درآمده‌اند، به یک دهه قبل می‌رسیم. دورانی که توجه آهوش برای اولین بار به تصاویر کم کیفیت دیجیتال جلب شد. مسیری که به دریای سیاه/آسمان در حال سقوط ختم می‌شود، درواقع با بازی کامپیوتری لارا کرافت آغازشده است.
دختر- عروسک، فیلم ۱۶ دقیقه‌ای است که آهوش در سال ۲۰۰۱ ساخت. او از بازی کردن نسخه سوم بازی کامپیوتری لارا کرافت فیلم گرفت و بعد با موسیقی و صداگذاری جدید و اضافه کردن گفتار متن این تصاویر ضبط‌شده از بازی را تبدیل به اثری جدید کرد.
در گفتار متن صدای سه زن را می‌شنویم که روایتی اول‌شخص و همچنین قطعه‌هایی از نوشته‌های فرناندو پسوا، سون را نوازنده و نویسنده تجربه‌گرای موسیقی جاز و جوانا رأس نویسنده رمان‌های علمی تخیلی با پس‌زمینه فمینیستی را می‌خوانند.
پگی آهوش لارا کرافت را دختر -عروسک مجازی آخر قرن بیستم نامیده است. زنی کلون شده، قوی اما مانند یک موجود فضایی غریبه و تک افتاده. آهوش که در فیلم‌های سوپر هشت و ۱۶ میلی‌متری اولیه‌اش از حضور زنان بازیگر و نا بازیگر بسیار استفاده کرده بود، این بار از بازیگری از پیش آماده، ساخته تکنولوژی، نامیرا استفاده می‌کند تا قابلیت‌های تکنولوژی‌های جدید را برای بیان دغدغه‌هایش تجربه کند.
در ادامه نمایشگاه به آثار آغاز دهه ۹۰ و دهه هشتاد آهوش می‌رسیم. سال‌هایی که او با استفاده از دوربین‌های غیرحرفه‌ای‌ای، از دوربین ویدئویی اسباب‌بازی پیکسل ویژن تا دوربین‌های سوپر هشت استفاده می‌کرد تا زندگی اطرافیانش را به تصویر بکشد.
و دراین‌بین از فیلم‌های دور ریخته شده و هر نوع مصالح تصویری دم دست و آماده برای خلق اثر استفاده می‌کرد. در این بخش آثار کوتاه اولیه او مانند فیلم ترسناک، ماشین خیال و رنگ عشق به نمایش درآمده‌اند. در فیلم ترسناک آهوش با کمک چند کودک نا بازیگر به شکل بازیگوشانه‌ای فیلم‌های ترسناک کم‌خرج را بازسازی می‌کند و به این وسیله استفاده مادی از بدن زن در این فیلم‌ها برای خلق وحشت و لذت را به بازی می‌گیرد.
در ماشین خیال سعی می‌کند تصور جدی و خشکی که از زنان فمینیست در جامعه وجود دارد را به چالش بکشد و تصویری شوخ‌وشنگ و شاد از گردهمایی‌های زنانه و هم از فیلم‌سازی تجربی خلق کند. در رنگ عشق آهوش از یک حلقه فیلم هرزه‌نگاری قدیمی سوپر ۸ دور انداخته‌شده استفاده می‌کند و با چاپ دوباره، تغییر سرعت نمایش و رنگ‌آمیزی مستقیم روی فیلم اثری جدید خلق می‌کند.
من همیشه می‌خواستم ظریف‌ترین حرکت‌ها و رفتارهای انسان را تجزیه‌وتحلیل کنم. در تمام‌کارهایم مشغول کاویدن این رفتارها و حرکت‌های انسانی هستم.
پگی آهوش چه زمانی که با دوربین‌های غیرحرفه‌ای از اطرافیانش فیلم می‌گیرد، یا زمانی که در فیلم‌های دور انداخته‌شده در بیروت فیلمی مانند برداشت‌های مصرف نشده بیروت را می‌سازد و چه زمانی که از انیمیشن‌های خبری استفاده می‌کند، درنهایت یک فیلم‌ساز قوم‌نگار است.
او در مصاحبه با دیوید رود در کتابی که همراه این نمایشگاه منتشرشده است می‌گوید: «من همیشه می‌خواستم ظریف‌ترین حرکت‌ها و رفتارهای انسان را تجزیه‌وتحلیل کنم. در تمام‌کارهایم مشغول کاویدن این رفتارها و حرکت‌های انسانی هستم.» این بررسی رفتارهای جزئی انسانی درنهایت در آثار آهوش به بررسی و تحلیل رفتارهای اجتماعی در وضعیت معاصر می‌رسد. نمایشگاه مرور آثار او تا ۱۶ ژانویه در گالری اسپایک آیلند ادامه دارد.