چقدر این پوستر دوره هفتاد و پنجم جشنواره کن را دوست دارم! طراح پوستر، تصویری از واپسین سکانس فیلم «نمایش ترومن» (پیتر ویر، ۱۹۹۸) را برگزیده است که درعین‌حال غافلگیرکننده‌ترین و حساس‌ترین فصل اثر هم هست: جایی که ترومن بربنک پس از کنکاش فراوان در محیط نمایشی پیرامونش، پی به واقعیت می‌برد و از افق دکوری و مقوایی دنیای ساختگی‌ای که برای سودآوری سوداگران و سرگرمی توده مردمان طراحی‌شده است، پلکان و دری به جهان عینی و طبیعی می‌جوید و از نمایش خارج می‌شود.
سینما ترکیبی از رنگ و نور و تصویر و قاب و حرکت و صدا و قصه است که اگر نقب به حقیقت نزند، در محدوده همان شعبده نمایشی باقی می‌ماند. پوستر جشنواره کن ۲۰۲۲، یادآوری‌ای است از همین وجه ذاتی هنر و سینما؛ حقیقتی که معمولاً در پس پرده رنگ و لعاب و زرق‌وبرق سینما پنهان می‌ماند و فراموش می‌شود و درنتیجه، جز مسخ لایه انسانی مخاطب، تأثیر دیگر نخواهد داشت. در بیانیه امسال جشنواره کن هم درباره این پوستر اشاره‌ای به لزوم درک ماهیت افراطی جهان از بحران آب‌وهوا و بلایای انسانی گرفته تا جنگ‌های مسلحانه از طریق تجربه مرز بین واقعیت و تظاهر و نیز اندیشیدن به قدرت تخیل، دغل‌کاری و پاک‌سازی احساسات و عواطف شده است که نشان از همین طی مسیر دارد: عبور از شعبده به واقعیت.
اما جدا از محتوای پوستر، نکته دیگری هم که قابل‌توجه است، نگاه سینمایی به عرصه اعلانی جشنواره است؛ نکته‌ای که متأسفانه در بسیاری از جشنواره‌های سینمایی ایران، مخصوصاً جشنواره فیلم فجر نادیده گرفته می‌شود. پوسترهای دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر را مرور کنید: بیشترشان دربردارنده ابعاد غول‌آسایی از نشان جشنواره‌اند (همان سیمرغ معروف) که بیشترین حجم کادر را فراگرفته است و صرفاً رنگ و طراحی خود سیمرغ اندک تفاوتی با دوره‌ای دیگر دارد. گویی سفارش‌دهندگان پوستر، اصرار دارند نشان جشنواره را در چشمان مخاطب فلک‌زده چنان فرو کنند که کامل متوجه شود جشنواره را چه کسانی دارند برگزار می‌کنند.
نشان جشنواره کن، برگ نخل است که البته آن هم گاه در معدود دوره‌هایی ابعاد پرجلوه‌تری در قیاس با سایر عناصر پوستر داشته است، اما در اغلب دوره‌ها، طراحان با بازی دلپذیری که با یادمان‌های معروف سینمایی داشته‌اند، وجهه سینمایی پوستر را لحاظ کرده‌اند و درعین‌حال نشان جشنواره هم اغلب در گوشه‌ای کوچک از پوستر طراحی‌شده است که هویت فستیوال محفوظ باقی بماند.
پوستر یک جشنواره سینمایی، اگر نشان از سینما و ویژگی‌های آن نداشته باشد و عمدتاً مبلغ نام و نشان و علامت نهاد برگزارکننده‌اش باشد، دیگر پوستر سینمایی نیست؛ فقط اظهار وجود رقت‌بار یک نهاد و سازمان است.
مهرزاد دانش
منتقد سینما
