دیتا ژورنالیسم، تحولی بزرگ در جهان ژورنالیسم
دیتا ژورنالیسم یا داده‌نگاری، تحولی بزرگ در دنیای اطلاعات است. کاربران مینی‌مال‌خوان در جست وجوی راه‌های کوتاه‌تر برای دسترسی به بیشترین اطلاعات در جذاب‌ترین فرمت‌ها هستند و تامین این نیاز، وظیفه داده‌نگاران است.
امروز در این کره خاکی، بیش از دو میلیارد نفر به اینترنت دسترسی دارند و با کاستن از عرض و عمق شکاف دیجیتال، تعداد کاربران آنلاین سیری اکیدا صعودی در پیش گرفته است. گسترش ضریب نفوذ اینترنت و دامنه تاثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های آنلاین، دگرگونی‌هایی بنیادی در بازار رسانه پدید آورده و تولیدکنندگان محتوا را وادار به پذیرش تغییراتی کرده که تا چند سال پیش، پیش‌بینی آن برای زبده‌ترین تحلیل‌گران دنیای رسانه و ارتباطات هم ممکن نبود.
حتما در پرسه‌زنی‌های آنلاین‌تان، به اینفوگرافیک‌ها برخورده‌اید. شکل‌های شکیلی از ارائه محتوای فشرده و غنی‌شده و اطلاعات مختصر و مفید که نتیجه ساعت‌ها تحلیل انبوه داده‌های خرد است، با تصاویری روشن‌گر و جذابیت‌های بصری خیره‌کننده.
داده‌نگاری یا دیتا ژورنالیسم.
تجزیه و تحلیل و پردازش داده‌ها و ارائه آنها در قالب پکیج‌های جذاب به مخاطبان، امروز شاخه‌ای جدید در دنیای ژورنالیسم پدید آورده: «داده‌نگاری» یا «دیتا ژورنالیسم.» داده‌نگاری حالا به یکی از استانداردهای مهم صنعت ارتباطات تبدیل شده و با شتابی بی‌نظیر دیگر گونه‌های ارائه محتوا را از نظر قدرت جذب مخاطب، به حاشیه رانده است.
اقتصاد ژورنالیسم متکی بر جلب توجه مخاطب است و اگر تا دیروز یک رسانه می‌توانست با بهره‌گیری از روزنامه‌نگاران کاربلد و نویسندگان توانمند مخاطب را جذب کند، امروز بدون بهره‌گیری از این فرمت ارائه، بازی را به سادگی به رقبای هوشمند‌تر و به‌روزتر خواهند باخت.
سایمون راجرز در تعریف دیتا ژورنالیسم می‌گوید: «کار ما صرفا ارائه محتوای گرافیکی با جذابیت‌های بصری بالا نیست. کار ما گزارش کردن و روایت کردن داستان‌ها به بهترین شیوه‌های ممکن است. جست‌وجو برای شیوه‌های جدید و بهتر روایت کردن ماجراها، رکن اصلی کار ما است.»
گاردین، روزنامه مشهور انگلیسی، از جمله رسانه‌های پیش‌گام در پذیرش و پیاده‌سازی این دگرگونی‌های شگرف در دنیای خبر و اطلاعات است. گاردین مدتی است در کنار مجموعه وبلاگ‌های رسمی بخش پیش‌روی آنلاین‌اش، دیتا بلاگ را راه‌اندازی کرد. سایمون راجرز، ادیتور این وبلاگ و مدیر مجموعه‌است که در یادداشتی در روزنامه گاردین، به تشریح فعالیت‌های آن پرداخته. بیرون کشیدن داستان‌ها و گزارش‌ها از دل داده‌های خام و مطالعات تطبیقی موشکافانه روی پایگاه‌های داده، کاری است که او و تیم‌اش انجام می‌دهند. دیتابلاگ، همان بخشی از مجموعه بزرگ گاردین است که در یک همکاری تاریخ‌ساز باداده‌نگاری جولین آسانژ، اسناد ویکی‌لیکس را هم منتشر کرد.
سایمون راجرز در تعریف دیتا ژورنالیسم می‌گوید: «کار ما صرفا ارائه محتوای گرافیکی با جذابیت‌های بصری بالا نیست. کار ما گزارش کردن و روایت کردن داستان‌ها به بهترین شیوه‌های ممکن است. جست‌وجو برای شیوه‌های جدید و بهتر روایت کردن ماجراها، رکن اصلی کار ما است.»
ژورنالیسم در عصر دموکراتیزاسیون آمار و اطلاعات
اگر فکر می‌کنید دموکراتیزاسیون اطلاعات مفهوم پیچیدده‌ای است، سخت در اشتباهید، چون شما به عنوان یک کاربر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، بخشی از سیستمی هستید که به همین فرایند کمک می‌کند. آسان‌تر شدن ابراز و انتشار دیدگاه‌ها با افزایش حیرت‌انگیز ضریب نفوذ اینترنت از زمان ظهورش، شرایطی فراهم کرده که امروز هر کاربری با به اشتراک گذاشتن اطلاعات و خواندن و دیدن اطلاعات به اشتراک گذاشته شده، بخشی از جهان دموکراتیزه اطلاعات شده است. اما در این جهان دموکراتیزه اطلاعات، آیا یک پایگاه داده خام می‌تواند منبعی برای روزنامه‌نگار باشد؟
ویکی‌لیکس که به اندازه همه تاریخ رسانه و رسانه‌نگاری در جهان، گزارش‌های خام افشاگرانه منتشر کرده، نشان داد که پایگاه‌های داده، منابع ارزشمندی برای دنیای ژورنالیسم‌اند. دیتا ژورنالیست‌ها و رسانه‌هایی که این داده‌ها را منتشر می‌کنند در واقع پلی هستند میان داده‌های خام و شهروندانی که تشنه اطلاعات‌اند. هر روز روزنامه‌نگاران بیشتری به این حوزه تخصصی روی می‌آورند؛ عموما ژورنالیست‌های جوان و نوآوری که تکنولوژی را می‌شناسند، تغییرات جهان فناوری‌های ارتباطی را با دقت زیر نظر دارند و گاه آن‌قدر نوآورند که خود منشا تغییرات بزرگ‌تر می‌شوند. مهارت‌ها و تکنیک‌ها را می‌شناسند و تکنیک‌ها و مهارت‌های جدید خلق می‌کنند.
ویکی‌لیکس که به اندازه همه تاریخ رسانه و رسانه‌نگاری در جهان، گزارش‌های خام افشاگرانه منتشر کرده، نشان داد که پایگاه‌های داده، منابع ارزشمندی برای دنیای ژورنالیسم‌اند. دیتا ژورنالیست‌ها و رسانه‌هایی که این داده‌ها را منتشر می‌کنند در واقع پلی هستند میان داده‌های خام و شهروندانی که تشنه اطلاعات‌اند.
گذشته از این، دولت‌ها هم از تاثیرات مثبت و سازنده داده‌نگاری آگاه شده‌اند و حالا پکیج‌های بزرگ‌تری از داده‌ها را با سخاوت بیشتری در اختیار داده‌نگاران و رسانه‌ها قرار می‌دهند. سایمون راجرز می‌گوید داده‌نگاری نیازمند ۸۰ درصد پشتکار، ۱۰ درصد ایده‌های بزرگ و ۱۰ درصد تولید خروجی جذاب است تا موفقیت‌اش پیوسته و پایدار باشد. به اعقاد او داده‌نگاری از دیرباز رواج داشته، اما در جذب مخاطب موفق نبوده چون نتیجه کار داده‌نگاران در قالب کتاب‌های نفیس و قطور و گران‌قیمتی منتشر می‌شد که عموما جز پژوهشگران سخت‌کوش، نمی‌توانست توجه دیگران را جلب کند و معمولا جزو کتاب‌هایی بودند که گوشه کتاب‌خانه‌های عظیم، خاک می‌خوردند.
اما در عصر دیجیتال و جهان بی‌مرز امروز، این داده‌ها با بهره‌گیری خلاقانه از ابزارهای پیشرفته تجزیه و تحلیل در فرمت‌های جذاب و چشم‌گیری ارائه می‌شوند که به سادگی در دسترس همه کاربران وب قرار می‌گیرد. همه می‌توانند روی لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها یا موبایل‌های خود به سادگی و با چند کلیک به این داده‌های ارزشمند فشرده دست یابند.
گام‌های بلند داده‌نگاران برای افزایش و گسترش شفافیت در جهان
یکی از پروژه‌های داده‌نگاری گاردین، طرح نظارت مردمی بر دارایی‌ها و حقوق نمایندگان و مقامات دولتی است. در این پروژه که تا کنون کشورهای آمریکا، انگلیس، اسپانیا و کانادا را به تفکیک شهرهایشان در بر می‌گیرد، قابلیت جستجو هم وجود دارد و کاربران می‌توانند به سادگی به پکیج‌های جالب و مفیدی از داده‌ها درباره سیاست‌مداران و مسئولان دسترسی داشته باشند و به واکاوی داده‌ها بپردازند.
در پروژه‌ای دیگر، گاردین با کنکاش در پایگاه‌های داده، وضعیت توسعه و نیز توزیع فقر در سطح جهان را به تصویر کشیده است. تمرکز این پروژه بر انگلیس است و جزیی‌ترین اطلاعات مرتبط با شاخص‌های گوناگون توسعه در این کشور را می‌توان در این پروژه که زیرمجموعه دیتابلاگ گاردین است، یافت. با تکامل این پروژه‌ها و بررسی این داده‌ها، اطلاعات مهمی برای تحقق توسعه پایدار و مبارزه با فقر در سراسر جهان فراهم خواهد شد. ۳۹۱ هزار سند ویکی‌لیکس درباره عراق هم در همین مجموعه داده‌های گاردین مرتب و منتشر شده است.
کاربران هم می‌توانند در تجزیه و تحلیل این داده‌ها مشارکت کنند و اگر با بررسی برخی از داده‌های ارائه شده به نتایجی رسیدند که به ذهن داده‌نگاران نرسیده بود، می‌توانند آن را در صفحه فلیکر گاردین آپلود کنند. ابزارهای رایگانی هم وجود دارند که بررسی داده‌ها را ساده‌تر می‌کنند، از جمله Timetric و Many Eyes و Fusion Tables محصول کمپانی گوگل.
احسان نوروزی
